Column: Zingeving en spiritualiteit, zielsverwanten van betekenis

21 januari 2021

Zingeving en spiritualiteit worden vaak door elkaar gebruikt. Zijn ze hetzelfde? Het antwoord is ‘ja en nee’, vindt Guido Schürmann, beleidsmedewerker van Agora.

Zingeving en spiritualiteit gaan beide over betekenis. In de richtlijn ‘Zingeving en spiritualiteit in de palliatieve fase’ gebruiken we beide begrippen naast elkaar. Maar wel in het besef dat er onderling verschillen zijn. Zingeving kan een deel van spiritualiteit zijn of juist andersom.

Wat betekenis geeft

Ik zie zingeving als het brede begrip voor dat wat betekenis geeft aan het leven. Het kan dan gaan om alledaagse zingeving of existentiële zingeving. Bij alledaagse zingeving gaat het om de dagelijkse dingen, dat waarvoor je uit je bed komt en de manier waarop je een dag plezierig of betekenisvol invult. In de existentiële zingeving gaat het om levensvragen als ‘Waarom overkomt mij dit?’ en ‘Wat heeft God/Allah hiermee te maken?’ tot ‘Wat wil ik met mijn leven?’. Beide soorten vragen, de dagelijkse en de diepere levensvragen, vragen naar betekenis en zin en passen daarom bij wat we meestal bedoelen met zingeving.

Vanuit traditie of stroming

Spiritualiteit is meer expliciet verbonden met een bepaalde traditie, geestelijke stroming of levensbeschouwing. Die traditie biedt het perspectief waarbinnen je die levensvragen kunt stellen en naar antwoorden zoeken. Bij spiritualiteit denk ik sterker aan bronnen: Bijbel, Heilige Boeken, gebed en allerhande levensoriëntatie die geboden wordt in riten, symbolen of gemeenschappen. Vaak is dat verzameld in tientallen jaren of eeuwen. Bij zingeving kan dat overigens ook zo zijn, je merkt
vanzelf hoe dun de scheidslijn is.

Zielsverwanten

Zingeving en spiritualiteit kun je zien als zielsverwanten: ze proberen hetzelfde te benadrukken zonder dat ze samenvallen. Ze zijn soul mates omdat ze over hetzelfde willen gaan: de kern van het bestaan. Dat is datgene wat of diegene die het leven de moeite waard maakt, ook op het moment dat het leven vooral moeite kost. Zoals wanneer je leeft in de wetenschap ongeneeslijk ziek te zijn. Beide begrippen zijn gelijkgezind en van dezelfde aanleg: zoeken naar betekenis om woorden en gebaren te vinden bij jezelf, bij een ander, bij een cultuur of gemeenschap.

Het overkomt je

Soms kom je in het leven zo iemand tegen: een soul mate die je met en zonder woorden als gelijkgezinde beschouwt. Je wordt één terwijl je ook altijd twee blijft. De ervaring is altijd: dit overkomt me. Je kunt het niet zoeken, ineens word je het gewaar: er is iemand die ook zo denkt en voelt. Zo is het in diepste betekenis bij zingeving en spiritualiteit ook: het woord doet vermoeden dat je het kunt maken, dat je er zelf verantwoordelijk voor bent. Maar het start met de ervaring: het overkomt mij. Zoeken naar betekenis vraagt fundamenteel om ontvankelijkheid, openheid, gewaar worden.

Ik hoop dat die houding deel van u en mij mag zijn om vervolgens in zingeving en/of spiritualiteit verder body te krijgen.

Guido Schürmann
Beleidsadviseur Agora zingeving en geestelijke verzorging