Aan de slag met zingeving
in de laatste levensfase

(deel 2 over het LeerDoeDeel-traject)

4 november 2024

Aan de slag gaan met vraagstukken over palliatieve zorg en zingeving. Het LeerDoeDeeltraject ‘Het goede gesprek tijdens de levenseindereis’  gaf acht zorgorganisaties deze unieke mogelijkheid. Drie zorgprofessionals blikken terug op hun deelname. ‘Er is echt een beweging in gang gezet.’
Het LeerDoeDeeltraject is een samenwerking van Vilans en Agora, binnen het programma Waardigheid en Trots.

Het LeerDoeDeeltraject bestond uit zes bijeenkomsten in een lerend netwerk met acht zorgorganisaties. Daarnaast ging de coach van kennisorganisatie Agora meerdere keren bij de deelnemers op bezoek voor individuele begeleiding.

Bijeenkomsten en coaching
‘Het was allemaal erg leerzaam’, vindt Anna Crowley, die als coach Welzijn en Zingeving bij Zorggroep ENA de verpleegkundige palliatieve zorg ondersteunt. ‘Ik heb mijn kennis van palliatieve zorg enorm kunnen uitbreiden. We hebben als deelnemers van alles aangereikt gekregen: handreikingen, werkwijzen, inspiratie en kennis via filmpjes, podcasts en websites.’

‘Verder was het erg prettig om samen met een heel ervaren coach naar onze vraagstukken te kijken. We hebben bijvoorbeeld besproken hoe we de aandacht voor de laatste levensfase kunnen borgen in de organisatie. Naar aanleiding daarvan hebben mijn collega’s en ik een presentatie gehouden voor ons bestuur. Het belang van het onderwerp is met hen nog eens duidelijk besproken. Het mooie is dat wij hierdoor van het bestuur alle vrijheid hebben gekregen om met palliatieve zorg en zingeving aan de slag te gaan.’

Gevarieerde groep deelnemers
Bij zingeving in de laatste levensfase zijn veel zorgprofessionals betrokken. Het LeerDoeDeeltraject had dan ook een gevarieerde groep deelnemers, waaronder een geestelijk verzorger, stafmedewerker, coach, palliatief verpleegkundige en een manager.

Belang van opleiden

De bijeenkomsten, online sessies en individuele coaching waren voor Sandra van der Molen ‘heel helpend‘ om de koers van haar organisatie te kunnen bepalen. Als Adviseur Kwaliteit & Beleid is zij nauw betrokken bij palliatieve zorg van Zorggroep Maas & Waal. ‘De coach heeft ons aanbod op het gebied van palliatieve zorg in kaart gebracht en heeft laten zien waar wij ons het beste op kunnen focussen. Hij heeft ons hiervoor handvaten gegeven. We hebben bijvoorbeeld een bijeenkomst gehad over het belang van het opleiden van medewerkers. Omdat cliënten steeds later in het verpleeghuis terechtkomen, krijgen onze collega’s vaker te maken met mensen in de laatste levensfase. Medewerkers hebben scholing en begeleiding nodig om het goede gesprek aan te durven en te kunnen gaan. Tijdens het LeerDoeDeeltraject hebben we gekeken wat het aanbod is en welke scholing wij het beste kunnen aanbieden.’

Sociale en mentale kant 

Riana Siegmann houdt zich als Projectleider Zorgeloos Thuis bij zorgorganisatie Cordaan onder meer bezig met het ontwikkelen van proactieve zorgplanning. Ze zegt tijdens de bijeenkomsten en in de gesprekken met de coach veel tijd te hebben besteed aan de vraag wat proactieve zorgplanning is. ‘Het was goed om helder te krijgen wat we eronder verstaan, wat onze visie erop is en waarom het belangrijk is voor onze organisatie. We hebben als projectteam met de coach ook besproken hoe we ervoor kunnen zorgen dat we wegblijven van de medische aspecten zodat de focus komt te liggen op de sociale en mentale kant van palliatieve zorg. We hebben hiermee een goede basis gelegd waar wij de komende jaren verder mee kunnen.’ De drie deelnemers zeggen ook veel van elkaar geleerd te hebben. Anna: ‘Hoe stimuleren andere organisaties hun medewerkers om het goede gesprek aan te gaan? Wat bieden zij aan op het gebied van zingeving? De zorg rond de laatste levensfase is heel breed. Door er met anderen over te praten kun je zaken op een rij krijgen en concreter maken.’

Het traject heeft ons veel opgeleverd. We hebben binnen onze organisatie een kennisgroep palliatieve zorg opgericht en op ons intranet staat inmiddels een site over palliatieve zorg online.

Sandra van der Molen, Adviseur Kwaliteit & Beleid

In gesprek met wijkteams

De zorg rond de laatste levensfase is na het LeerDoeDeeltraject niet ineens helemaal af, zeggen alle drie deelnemers. Daarvoor is het onderwerp te complex. Sandra: ‘Het is niet een project dat je even doet. Maar het traject heeft ons veel opgeleverd. Er is meer structuur gekomen in alles waar wij al mee bezig waren. Bovendien worden onze ideeën gedragen door de organisatie. We hebben binnen onze organisatie een kennisgroep palliatieve zorg opgericht en op ons intranet staat inmiddels een site over palliatieve zorg online. Binnenkort starten we een pilot met het wensenboekje rond de laatste levensfase van de Netwerken Palliatieve Zorg. Er is echt een beweging in gang gezet.’ Bij Cordaan zijn er volgens Riana inmiddels allerlei acties gestart. ‘We hebben voor onszelf omschreven wat we verstaan onder proactieve zorgplanning en hebben daarnaast een vragenlijst ontwikkeld voor zorgmedewerkers in de wijk. Binnenkort nemen we deze door met drie wijkteams tijdens een bijeenkomst. We zijn bijvoorbeeld benieuwd hoe zij reageren als een cliënt aangeeft het leven niet meer te zien zitten. We zullen tijdens de gesprekken ook uitleggen wat proactieve zorgplanning is en wat de visie van Cordaan hierop is. We willen laten zien dat iedereen in het team daar iets mee kan doen, ook de huishoudelijke hulp bijvoorbeeld. Een teamlid hoeft niet per se zelf het gesprek te voeren, maar kan het signaal ook neerleggen bij de wijkverpleegkundige. We bespreken tijdens de bijeenkomst wat de verpleegkundige nodig heeft om het gesprek te voeren met cliënten. Daar zullen we vervolgens ons scholingsaanbod op afstemmen.’

Geen angst of verlegenheid

Met wat zij geleerd heeft tijdens het LeerDoeDeeltraject hoopt Anna de komende tijd haar collega’s verder te kunnen ondersteunen. ‘Ik moest laatst terugdenken aan mijn stagetijd in een verpleeghuis. Ik weet nog dat ik bij een bewoner was die zei dat hij dood wilde. Als 17-jarige wist ik toen helemaal niet wat ik moest zeggen. Daarom denk ik nu: wat zou het mooi zijn als wij onze medewerkers goed kunnen helpen in het omgaan met mensen in hun laatste levensfase. Ik hoop dat zij in de toekomst geen angst of verlegenheid meer voelen op het moment dat het moeilijk wordt.’

Dit is deel 2 van het tweeluik over het LeerDoeDeeltraject ‘Het goede gesprek tijdens de levenseindereis’.
Lees ook Aan de slag met zingeving in de laatste levensfase – deel 1.