Bij wie kun je in ‘Tussenland’ terecht met zingevingsvragen?

21 mei 2021

‘Als je ongeneeslijk ziek bent, kom je terecht in een onbekend land: Tussenland’, zegt Jannie Oskam, ervaringsdeskundige en schrijver van ‘Tussenland.’ ‘Je arts denkt mee over je ziekte, maar je bent als mens meer dan een ziekte of een tumor.’ In de nieuwe video die werd vertoond tijdens de online sessie ‘Zingeving in Tussenland – bij wie kun jij terecht met zingevingsvragen?’ vertelt ze over de meerwaarde van gesprekken met een geestelijk verzorger thuis. ‘Het helpt je bij de zoektocht naar wat voor jou belangrijk is in de tijd die je nog hebt.’

Ruim 65 deelnemers uit de zorg en het sociaal domein, zowel professionals als vrijwilligers, namen deel aan de online sessie van Agora waarin de nieuwe video over Geestelijke Verzorging Thuis voor het eerst vertoond werd, die is gemaakt vanuit het project Geestelijke Verzorging Thuis. Jannie Oskam, ervaringsdeskundige, mee- en tegendenker vanuit patiëntperspectief en schrijver van het boek ‘Tussenland. Leven met de dood in je schoenen’ was live aanwezig. In de video vertelt ze over de waarde die de gesprekken met geestelijke verzorgers voor haar hadden. In de online sessie beantwoordde ze vragen van deelnemers. 

Gespreksleider vanuit Agora en projectleider Geestelijke Verzorging Thuis, Guido Schürmann: ‘Tussenland is een mooi woord dat precies aangeeft waar je terechtkomt als je hebt gehoord dat je ongeneeslijk ziek bent. Mooi om te horen van Jannie hoe een geestelijk verzorger haar helpt in de zoektocht naar nieuw evenwicht in deze bijzondere periode van haar leven.’ 

Bekijk de video hier:

Expertise van de geestelijk verzorger in ’tussenland’ 

Deelnemers gingen met elkaar in gesprek in breakout rooms. Een van hun vragen aan Jannie: ‘Wat is nu precies het bijzondere van de ondersteuning van een geestelijk verzorger? Wat maakt zo’n gesprek anders dan dat met een naaste of een andere zorgverlener, zoals een arts?’ Jannie: ‘Het bijzondere voor mij was dat de geestelijk verzorger me hielp om de vragen die bij mij speelden helder te krijgen. Er bleken thema’s onbewust te spelen, die niet ter sprake komen in een gesprek met vrienden. De naaste omgeving komt vaak ook met goedbedoelde adviezen, vaak oplossingsgericht. Maar ik wilde geen oplossingen, want er is niet iets op te lossen. Ik wilde dat er naar me geluisterd werd. Dat is het allermooiste dat er in de gesprekken gebeurde, om zo een weg te zoeken in mijn nieuwe leven.’ 

Meer dan een ziekte 

Het gesprek met een medisch specialist is een totaal ander gesprek. Jannie: ‘Artsen zijn gefocust op mijn ziekte en zullen niet snel vragen: ‘Hoe gaat het met je? Of: Kun je het volhouden?’ Maar je bent als mens meer dan een ziekte of een tumor. Verpleegkundigen en huisartsen zie je als patiënt vaker, zij hebben meestal ook meer oog voor andere aspecten.’ En dat is nodig, want ook voor het maken van goede behandelkeuzes moet een arts weten wat voor iemand in Tussenland het meest belangrijk is. Als zij weinig tijd hebben, is het goed dat zij weten dat er professionele geestelijk verzorgers zijn die de juiste expertise hebben en naar wie ze kunnen doorverwijzen. 

Jannie: ‘Geestelijk verzorgers hebben de kennis en de vaardigheden om altijd tot een goed gesprek te komen. Bijvoorbeeld over overlijden, levensbeschouwelijke thema’s, dingen leren loslaten en de betekenis die je geeft aan dingen. De geestelijk verzorger heeft een referentiekader dat ik zelf niet heb, en waar ik enorm tegenaan geleund heb.’ Jannie verwoordt precies hoe ook Agora tegen de palliatieve fase aankijkt. Het is belangrijk dat er ruimte is voor alle dimensies van de mens, het fysieke, het sociale, het psychische en het zingevende aspect. Agora noemt dit de palliatieve benadering.

– Jannie Oskam over de meerwaarde van een gesprek met een geestelijk verzorger

Levenslijn en ziektelijn 

Volgens Jannie zijn er twee lijnen in Tussenland, namelijk: ‘Er is een lijn waarin het gaat om wat je belangrijk vindt in het leven: eten, mensen, buiten zijn of muziek. De andere lijn is dat je ziek bent, pijn hebt, doodgaat, afscheid moet nemen. Beide lijnen hebben aandacht nodig. Deze levenslijn en ziektelijn moeten in balans blijven. Als de ziektelijn de overhand neemt, kun je kijken hoe je zelf, op je eigen manier, of met behulp van anderen, dat andere lijntje er weer naast kunt zetten.’  

Naasten spelen natuurlijk een grote rol in de levenslijn, maar die steun heeft ook grenzen. ‘Mijn kinderen zijn met eigen dingen bezig. Mijn echtgenoot heeft zijn eigen bezigheden nodig om bij te laden. We hebben veel steun ervaren van de verpleegkundigen van de thuiszorg van het palliatief team.’ 

Ondersteuning bij zingevingsvragen 

Mensen die ongeneeslijk ziek zijn, hebben vaak veel vragen. Vragen die te maken hebben met vier dimensies: gezondheid, de sociale context, psyche en zingeving. Aandacht voor de mens als geheel en voor al die dimensies is daarom van belang om mensen in deze fase van hun leven de beste ondersteuning te geven.

Professioneel geestelijk verzorgers bieden gespecialiseerde ondersteuning bij zingeving en spiritualiteit. Ze werken nauw samen met andere professionals en organisaties in de buurt die mensen thuis begeleiden. Dit kan zijn zorg (in samenwerking met huisartsen, thuis- en mantelzorg) en in het sociaal domein (in samenwerking met het wijkteam of met getrainde vrijwilligers). Het is daarom mooi om te zien dat er in deze videosessie nieuwe contacten zijn gelegd tussen formele en informele zorgverleners zodat ze met elkaar thuiswonenden beter kunnen ondersteunen bij zingeving en levensvragen. Er is ook informatie gedeeld over mogelijkheden om samen te werken met de Centra voor Levensvragen in het land, waar geestelijk verzorgers aan zijn verbonden.

Meer lezen over ’tussenland’? 

Tussenland. Leven met de dood in je schoenen – Jannie Oskam

Contact met een geestelijk verzorger? 

• Landelijk telefoonnummer voor Zingeving en Levensvragen: 085 00 43 063 
• Centra voor Levensvragen 
• Netwerk Integrale Kindzorg 

Heb je vragen of wil je verder praten naar aanleiding van de sessie?  Bezoek dan het Agora kanaal: De palliatieve benadering  

Geestelijke Verzorging Thuis
Sinds 2019 kunnen mensen die thuis wonen ondersteuning krijgen van een geestelijk verzorger. Geestelijk verzorgers bieden professionele begeleiding, hulpverlening en advisering bij zingeving en levensvragen. Ze bieden een luisterend oor, een troostend woord, rituelen en een goed gesprek. Een vertrouwelijk gesprek met een geestelijk verzorger kan opluchten of perspectief bieden om weer verder te kunnen. En hij of zij kan helpen bij het nemen van belangrijke beslissingen. Geestelijk verzorgers geven ook scholing en trainingen over zingeving en nemen deel aan multidisciplinair en/of PaTz-overleg over (palliatieve) zorgbehoeften van een cliënt of patiënt.

Vergoedingen
Voor onderstaande groepen wordt een aantal gesprekken met een geestelijk verzorger vergoed:
• Thuiswonenden van 50 jaar en ouder
• Mensen met een ongeneeslijke aandoening en hun naasten
• Gezinnen met een ernstig ziek kind (t/m 18 jaar)

Meer informatie
• Pratenoverlevensvragen.nl
• Geestelijke Verzorging Thuis
• Beknopte informatie Geestelijke Verzorging Thuis voor verwijzers
• Geestelijke Verzorging Nederland

Instrumenten voor professionals
• Infographic: Zingevingsvragen, bij wie kun je terecht?
• Infographic: Palliatief, maar nog lang niet terminaal 
• Infographic: Welke vragen kan iemand hebben in deze fase? 
• Bekijk: Zingeving in de huisartsenpraktijk