Het rectaal toucher van de anamnese

(of: Het lef de dood op tafel te leggen)

30 januari 2024

De dood.
Zorgverleners vinden allemaal dat erover gesproken moet worden en toch gebeurt het maar zelden. Mijn ervaring is dat patiënt en zorgverlener (vaak de dokter) vooral zitten te wachten op die ander om het gesprek over de dood te starten. De één is bang dat het een te zwaar gespreksonderwerp is (de dokter), de andere is bang dat het gezien wordt als een teken van opgeven (de patiënt). Omdat geen van beide partijen zich comfortabel voelt om het gesprek te starten, gedragen wij (artsen, zorgverleners) ons als moeten we het rectaal toucher bespreken: we stellen het uit, gaan hakkelen en stamelen. De patiënt direct het gevoel gevend dat het een heel moeilijk onderwerp is. Het wordt dan vaak ook een moeilijk gesprek. Terwijl dat niet zo hoeft te zijn.

Rozemarijn van Bruchem-Visser:
‘Patiënt en zorgverlener zitten beiden te wachten op die ander om het gesprek over de dood te starten’

Als ik het onderwerp ‘doodgaan’ op tafel leg, gewoon als één van de standaard gespreksonderwerpen in contact met mijn patiënten, zie ik bijna altijd het volgende gebeuren: de meegekomen naaste schrikt zich een hoedje en kijkt mij verontwaardigd aan, de coassistent schuift ongemakkelijk op de stoel heen en weer en de patiënt buigt zich wat verder naar mij toe en vertelt welke ideeën of wensen er zijn. Vervolgens ontspint zich een gesprek waarbij we kunnen spreken over wat wel en niet wenselijk en mogelijk is.

Soms volgen daar acties uit. Zo kwam tijdens een dergelijk gesprek een mevrouw erachter dat, om thuis te kunnen sterven, het verstandig is om niet 112 te bellen op het moment dat het sterven onvermijdelijk lijkt. Het lijkt zo voor de hand liggend, maar die afspraak was nog nooit met familie of huisarts gemaakt.
Soms volgen er geen acties, maar spoort het aanroeren van de dood patiënten en hun naasten wel aan om over het onderwerp verder te spreken. Zodat ze van elkaar weten wat ze belangrijk vinden, waar ze bang voor zijn, of dankbaar. Maar ook om praktische zaken te regelen, bijvoorbeeld het op papier zetten van een levenstestament.

Het is aan ons zorgverleners om het lef te hebben het onderwerp ‘de dood’ bespreekbaar te maken

Het is aan ons zorgverleners om het lef te hebben het onderwerp ’de dood’ bespreekbaar te maken. Niet als een beladen en moeilijk onderwerp, maar als een logisch onderdeel van het gesprek met mensen bij wie het einde van het leven naderbij komt. Op die manier kunnen we er met elkaar voor zorgen dat het stervensproces past bij de wensen, waarden en voorkeuren van de patiënt.

Rozemarijn van Bruchem-Visser

Rozemarijn van Bruchem-Visser werkt in het Erasmus MC, vier dagen per week als internist ouderengeneeskunde en één dag per week als ethicus. Ze is onder andere oprichter van de polikliniek levenseindevragen van het Alzheimer Centrum Erasmus MC en voorzitter van het Expertisecentrum Ethiek Erasmus MC.
Symposium Zingeving in de spreekkamer
Rozemarijn verzorgt 16 april een plenaire lezing op het symposium ‘Zingeving in de spreekkamer | Diversiteit in verbinding’, van de Agora werkgroep Ethiek en spirituele zorg. In haar lezing gaat ze in op ethische dilemma’s die patiënten en zorgprofessionals kunnen tegenkomen in de dagelijkse praktijk. Aan de hand van verhalen worden begrippen als normen, waarden, wilsbekwaamheid en vertegenwoordigerschap uitgelegd. Bijvoorbeeld: Hoe stel je wilsbekwaamheid vast? Ze biedt handvatten om zelf mee aan de slag te gaan.
Accreditatie voor dit symposium is aangevraagd bij KNMG-GAIA (ABAN), V&VN, V&VN Verpleegkundig Specialisten, SKGV en NVvPO.

Meld je aan

Meld je nu aan voor het symposium Zingeving in de spreekkamer | Diversiteit in verbinding’.
LET OP: De 𝘦𝘢𝘳𝘭𝘺 𝘣𝘪𝘳𝘥 𝘬𝘰𝘳𝘵𝘪𝘯g is verlengd tot maandag 26 februari 2024, 12.00 uur.
Klik hier voor informatie over het programma, alle sprekers en aanmelden.

Podcast
Rozemarijn was onlangs te horen in de podcastserie ‘Patiënt als partner’ van het EramsusMC, in een aflevering over wensen en voorkeuren in de laatste levensfase en hoe je het stervensproces persoonsgerichter kan maken (bijvoorbeeld door een Koran bij de hand te hebben).
Beluister de podcast op Spotify: https://lnkd.in/eBzeusdj
hashtag#patiëntalspartner hashtag#podcast hashtag#erasmusmc
In volgende afleveringen van deze podcastserie komen onderwerpen als diversiteit en inclusie, samen beslissen en waardegedreven zorg aan bod.