Terugblik: Drukbezochte masterclass Samen zorgen voor zingeving
‘De kracht van interdisciplinair samenwerken’
16 november 2022
Een zeer diverse groep van ruim 200 professionals uit zorg, welzijn en geestelijke verzorging deed 10 november jl. enthousiast mee aan de interactieve masterclass ‘Samen zorgen voor zingeving’ van Agora en ZonMw. Met name de live case, waarin praktijkondersteuner Reina Schimmel in gesprek ging met de ongeneeslijk zieke Willem (een acteur), leverde veel reacties op in de chat en ook mooie inzichten. Aandacht voor zingeving van cliënten in de thuissituatie is belangrijk voor hun kwaliteit van leven, zeker in de palliatieve fase.
Tijdens de live case werden deelnemers het gesprek ingezogen tussen Reina en Willem, die, zo bleek, zich zorgen maakte over zijn zoons en hoe hij anderen zou kunnen betrekken bij zijn ziekteproces en het naderend afscheid.
Live casuïstiek
Het gesprek in de live case maakte duidelijk dat het niet altijd gemakkelijk is om de juiste vragen te stellen en te reageren op signalen. Een bewuste keuze van Reina, die graag wilde dat deelnemers aan de masterclass er zoveel mogelijk van zouden leren. De deelnemers voelden en herkenden het ongemak dat Reina voelde bij het stellen van dieperliggende en heel persoonlijke zingevingsvragen.
Via de chat stroomden tips binnen en suggesties van deelnemers voor vragen en vervolgvragen die Reina zou kunnen stellen. ‘Het ongemak gewoon benoemen in het gesprek, kan helpen’, was de tip van iemand. En: ‘Ik herken de uitdaging om zo’n gesprek goed te laten verlopen’.
Gespreksleider Marc Rietveld, ervaren geestelijk verzorger bij het UMC Utrecht en Centrum voor Levensvragen Zin in Utrecht, legde het gesprek af en toe stil om met alle deelnemers te reflecteren op het verloop van het gesprek. ‘Wat had Reina hier anders kunnen zeggen of vragen?’ ‘Welke signalen zien jullie bij Willem en welke vragen zou je daarbij kunnen stellen?’ En in reactie op de veelal gesloten vragen die Reina stelde: ‘Welke open vragen zou Reina hier kunnen stellen?’
Tips van de deelnemers voor open vragen
‘Wat doet de pijn met je?’
‘Wat houdt je op de been?’
‘Welke hobby is zo zingevend?’
‘Wat mis je, nu je niet meer kunt autorijden?’
‘Wat is er ondanks de pijn nog wel mogelijk?’
‘Wat heeft je eerder weleens geholpen in moeilijke tijden?’
‘Waar ontleen je steun aan?’
‘Met wie kun je delen hoe je je voelt?’
‘Wat heb je nodig? Waar heb je behoefte aan?’
‘Waar wil jij het over hebben?’
‘Wat houdt je bezig rondom je zoons?’
Niet invullen
De vragen van Reina aan Willem bleven in aanvang beperkt tot diverse fysieke en medische onderwerpen. ‘Wat wil Reina bereiken met dit gesprek?’, vroeg Rietveld zich daarop af. Reina gaf aan dat ze twee doelstellingen had: in gesprek gaan over wat Willem nog wil en nodig heeft, ook van zijn omgeving én achterhalen wie hij zou willen inschakelen om hem te ondersteunen bij zijn proces. ‘Ik vind het lastig om Willem expliciet aan te sporen zijn kinderen meer te betrekken, want hij wil zijn kinderen er niet mee belasten’, aldus Reina. Marc adviseerde dit niet in te vullen voor Willem, maar er een open vraag over te stellen. De vraag van Reina: ‘Hoe zou jij je kinderen kunnen betrekken bij je afscheid?’, gaf Willem ruimte om zijn gevoel te uiten en zijn wensen kenbaar te maken.
In breakout rooms spraken de deelnemers verder over de casus, en hun rol bij gesprekken over zingeving. Deelnemers deelden hoe uitdagend ze dit soort zingevingsgesprekken soms vinden. Ook gaven ze aan dat het heel waardevol is om interdisciplinair samen te werken en de expertise van andere professionals over zingeving en levensvragen, zoals een geestelijk verzorger, in te kunnen schakelen. Altijd in overleg en afstemming met de cliënt of patiënt. Deelnemers noemden het ‘spannend en leerzaam’ en ‘mooi en inspirerend’ om zo samen aan een case te werken.
‘Spannend, leerzaam en inspirerend om zo samen aan een case te werken’
Samenwerking
Aliza Damsma, docent en onderzoeker aan de Hogeschool Viaa, en mede-organisator van de masterclass, rondde de bijeenkomst af en gaf de deelnemers mee: ‘Het is belangrijk dat jij als professional zelf met zingevingsgesprekken aan de slag gaat. We kunnen al veel meer dan we denken, en juist elkaar aanvullen waar het nodig is, is de kracht van interdisciplinair samenwerken.’ Deelnemers vulden aan: ‘Ik merk dat we veel hebben aan korte contactmomenten met andere disciplines, bijvoorbeeld een telefoontje naar aanleiding van een cliënt of in een multidisciplinair overleg.’
Professionele zingeving
Volgens Damsma zijn zingevingsgesprekken niet alleen helpend voor de persoon in de palliatieve fase en naasten. ‘We werken daarmee ook aan onze persoonlijke en professionele zingeving. Juist in deze tijd moet je daar zuinig op zijn. Hier doen we het tenslotte voor: dat je de ander echt kunt helpen. Wat een prachtig vak hebben we toch!’
Meer masterclasses
De online masterclass ‘Samen zorgen voor zingeving’ was de eerste in een reeks van drie masterclasses in november 2022, van Agora en ZonMw. Op 17 november werd de masterclass ‘Zin in het latere leven’ gehouden en op 22 november de masterclass ‘Structuur en creativiteit als basis voor geestelijke verzorging’.
PLOEG-onderzoeken en instrumenten voor professionals
Voorafgaand aan de live case gaf Anja Visser, docent en onderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen, uitleg over de drie recente ZonMw PLOEG-onderzoeken (Palliatief Landelijk Onderzoek Eerstelijns Geestelijke verzorging) en de instrumenten die van daaruit zijn ontwikkeld om professionals in welzijn en zorg handvatten te geven om zelf aan de slag te gaan met zingeving en geestelijke verzorging in de thuissituatie.
PLOEG 1: Spirituele zorg dichtbij huis
Rijksuniversiteit Groningen
Beschrijven best practices die bijdragen aan goede samenwerking tussen de diverse zorgverleners. Beschikbaarheid van een werkboek, een gespreksmodel, en beleidsadvies voor de integratie van geestelijke verzorging in zorg en welzijn.
PLOEG 2: Zinvol samenwerken in de thuissituatie
Hogeschool Viaa
Profilering, inbedding en borging van multidisciplinaire geestelijke verzorging verbeteren de interprofessionele samenwerking vier wijknetwerken. Ontwikkeling van een B-learning richtlijn voor interprofessioneel samenwerken rond zingeving.
PLOEG 3: Integratie geestelijke verzorging eerste lijn vanuit 3 multidisciplinaire praktijken
Universiteit voor Humanistiek, Hogeschool Viaa
Handvatten voor het signaleren en begeleiden van zingevings- en levensvragen en de verwijzing naar geestelijk verzorgers: drie signaleringsinstrumenten, een informatiefolder, handreiking implementatie, en een docenthandleiding die professionals helpen het gesprek aan te gaan over zingeving.
Download de beschikbare PLOEG-instrumenten (via Palliaweb).
Vijf belangrijke inzichten uit PLOEG-onderzoek
Behalve concrete instrumenten, leverden de PLOEG-onderzoeken ook vijf belangrijke inzichten op:
- Samenwerking en afstemming zijn cruciaal
- Onbekend maakt onbemind
- De organisatie van zorg voor zingeving is contextafhankelijk
- Zorg- en hulpverleners moeten kunnen signaleren, begeleiden en doorverwijzen
- Aandacht voor zingeving is persoonsafhankelijk – zorg voor continuïteit – Wederzijds vertrouwen is het sleutelwoord.
Meer over de onderzoeken en achtergrondinformatie
- Presentatie masterclass ‘Samen zorgen voor zingeving’ (pdf)
- Praktische tools voor zingeving in de thuissituatie (PLOEG-projecten)
- Project Palliatief Landelijk Onderzoek Eerstelijns Geestelijke verzorging (PLOEG) deelproject 1: spirituele zorg dichtbij huis
- Project Palliatief Landelijk Onderzoek Eerstelijns Geestelijke verzorging (PLOEG) deelproject 2: in dialoog met je levensverhaal
- Project Palliatief Landelijk Onderzoek Eerstelijns Geestelijke verzorging (PLOEG) deelproject 3: ‘Integratie GV eerste lijn vanuit 3 multidisciplinaire praktijken’
- Interviewreeks Zingeving en geestelijke verzorging thuis
- Thema Zingeving en geestelijke verzorging
- Kennisbank Kenniswerkplaats Zingeving en Geestelijke verzorging
- E-learning ‘Zingeving in de palliatieve zorg’
- Snelle vragenlijst tot uitgebreide online gesprekstool
Geestelijke Verzorging Thuis
Sinds 2019 kunnen mensen die thuis wonen ondersteuning krijgen van een geestelijk verzorger. Geestelijk verzorgers bieden professionele begeleiding bij zingeving en levensvragen. Ze bieden een luisterend oor, een troostend woord, rituelen en een goed gesprek. Een vertrouwelijk gesprek met een geestelijk verzorger kan opluchten. En hij of zij kan helpen bij het nemen van belangrijke beslissingen. Ook nemen zij deel aan multidisciplinair overleg en PaTz-groepen, en verzorgen zij onderwijs en trainingen aan professionals en vrijwilligers. Om mensen met levensvragen tijdig door te verwijzen naar een geestelijk verzorger is het belangrijk om (proactief) levensvragen te signaleren en te herkennen.
Vergoedingen
Voor onderstaande groepen wordt een aantal gesprekken met een geestelijk verzorger vergoed:
• thuiswonenden van 50 jaar en ouder
• mensen met een ongeneeslijke aandoening en hun naasten
• Gezinnen met een ernstig ziek kind (t/m 18 jaar)
Meer informatie
• Pratenoverlevensvragen.nl
• Geestelijke Verzorging Thuis
• Geestelijke Verzorging Nederland
• Veelgestelde vragen Geestelijke Verzorging Thuis
• Geestelijke Verzorging Thuis: in de media
Waar vind ik een geestelijk verzorger?
• Landelijk telefoonnummer Zingeving en Levensvragen: 085 00 43 063
• Plattegrond: Vind ondersteuning bij jou in de buurt
• Netwerk Integrale Kindzorg
Instrumenten voor professionals
• Infographic Zingevingsvragen: Bij wie kun je terecht?
• Palliatieve benadering: met wie kun je samenwerken?
• Infographic: Vier dimensies van palliatieve ondersteuning
• Zingeving in de thuissituatie
• Kenniswerkplaats Zingeving en Geestelijke Verzorging Thuis
Verder praten of verder lezen over zingeving?
Dat kan via het Agora-kanaal: De palliatieve benadering.
Delen: