Hoogleraar Jeroen Hasselaar bij start nieuwe fase voor proeftuin Zundert:

‘Palliatieve zorg en ondersteuning is een gezamenlijke verantwoordelijkheid: We hebben elkaar nodig.’

4 maart 2024

De resultaten van de proeftuin Léven tot het einde in Zundert worden geborgd met voorzetting van een aantal mooie initiatieven die het afgelopen jaar uit de lokale proeftuin zijn ontstaan en met het onderbrengen van resultaten in bestaande projecten. Dat werd duidelijk op de feestelijke avond die op 22 februari werd gehouden met alle deelnemers aan de proeftuin.

Vier groepen presenteerden de resultaten van hun samenwerkingsprojecten. Bijzonder hoogleraar ‘Social empowerment in de palliatieve zorg’ Jeroen Hasselaar verzorgde een lezing over sociale aspecten van palliatieve zorg. Hij gebruikte muziek van Schubert en schilderijen uit de Brabantse periode van Van Gogh om zijn verhaal te ondersteunen. Hij haakte daarmee aan bij de bijzondere betrokkenheid van het Van GoghHuis Zundert, op de geboortegrond van Vincent van Gogh, bij de proeftuin vanuit het cultureel domein.

Zorg en sociaal domein

In de proeftuin Léven tot het einde Zundert werkten professionals, vrijwilligers en lokale en regionale organisaties uit de (palliatieve) zorg en het sociaal domein met elkaar samen, met als doel inwoners in de palliatieve fase en hun naasten beter te ondersteunen en daarmee hun kwaliteit van leven te vergroten.
De gemeente Zundert was initiatiefnemer voor deze proeftuin in Zundert, samen met het Netwerk Palliatieve Zorg stadsgewest Breda. Deelnemende partijen aan deze proeftuin waren verder Surplus, Stichting Avoord, Wijkzuster Thebe, Werkplein Hart van West-Brabant, het Vincent van GoghHuis, VPTZ West-Brabant Tholen, KBO Rijsbergen, Stichting Zinvol Centrum voor Levensvragen en de PaTz-groep Zundert. De proeftuin werd begeleid door Rinske Boomstra en Sandrina Sangers van Agora en Roos Scherpenzeel van Movisie.

Kwaliteit van leven
De proeftuinen van Agora en Movisie zijn bedoeld om op lokaal niveau de samenwerking te bevorderen tussen professionals en vrijwilligers uit zorg en het sociaal domein, voor een betere kwaliteit van leven voor inwoners in de palliatieve levensfase en hun naasten. Vanuit de wetenschap dat hun behoefte breder is dan alleen medische zorg en dat ongeneeslijk ziek zijn invloed heeft op het hele leven, ook dat van naasten. We weten dat de vragen en uitdagingen in deze levensfase ook liggen op sociaal vlak (eenzaamheid, verhuizen, financiële problemen), psychisch (depressie, stress, onzekerheid, angst) en op het gebied van zingeving (wat kan of wil ik nog, voor wie ben ik van betekenis?).

Agenda

De gemeente Zundert heeft geen specifiek doelgroepenbeleid op inwoners in de palliatieve levensfase en zij worden als zodanig als doelgroep niet specifiek genoemd in beleid, vertelde Arjan Koreman beleidsmedewerker Sociaal Domein (Wmo) in Zundert. Samenwerking tussen lokale zorgprofessionals en het sociaal domein is noodzakelijk is om deze groep inwoners goede ondersteuning en zorg te beiden. Koreman gaf aan dat de gemeente Zundert het thema palliatieve zorg en ondersteuning voor inwoners en hun naasten minimaal elk jaar op de agenda zal zetten van de netwerkbijeenkomsten voor lokale en regionale zorgverleners en professionals uit het sociaal domein. ‘We willen blijven volgen of iedereen nog aan boord is, dat iedereen nog met palliatieve zorg bezig is en wat er eventueel voor nodig is om dat vorm te kunnen blijven geven.’

Waardevol
Wesley van Steen, wethouder Zorg en Sociaal Domein in Zundert: ‘Het afgelopen jaar heeft laten zien hoe zinvol het is als verschillende organisaties met elkaar in contact zijn in de begeleiding van mensen in de laatste levensfase. Hun samenwerking geeft die extra ondersteuning die nodig is om mee te kunnen blijven doen, ook als je ziek bent. Bijvoorbeeld door een inwoner een luisterend oor te bieden, of zinvolle dagbesteding te organiseren. Dat kan zo waardevol zijn.’

Vier experimenten

Tijdens de feestelijk avond werden ook de resultaten gedeeld van de vier experimentgroepen uit de proeftuin. In deze groepen werkten betrokkenen van diverse organisaties gedurende een jaar samen aan experimenten om de samenwerking rond inwoners in de palliatieve zorg en ondersteuning te versterken. Die resultaten bleken indrukwekkend en zeer concreet.

1. Levenseinde-reis
   Deelnemers aan deze experimentgroep wilden zowel aan professionals als aan inwoners in de palliatieve fase (en hun naasten) een centrale plek bieden waar ze organisaties kunnen vinden voor hulp bij de vragen en problemen die ze in deze fase van het leven kunnen hebben. Deze informatie is nu onderdeel van de al bestaande Vraagwijzer van de gemeente Zundert. Daar is een extra knop Laatste levensfase toegevoegd onder het thema Zelfstandig wonen en leven. De informatie wordt regelmatig bijgewerkt en geactualiseerd, aldus Petra van Aert, mantelzorgondersteuner bij Surplus, namens de werkgroep.
   
2. Het goede gesprek
   Onder de titel ‘Het goede gesprek’ organiseerde een tweede experimentgroep een gespreksavond voor inwoners in het Vincent van GoghHuis in Zundert. Aan de hand van brieven en schilderijen van Van Gogh werd gesproken over Goed leven en goed sterven.  Daarbij werden tegenstellingen opgezocht om het gesprek aan te gaan, zoals zaaien en oogsten en wortelen en ontwortelen, legde Jorien Schippers namens de werkgroep uit. Zij is geestelijk verzorger en coördinator bij Zinvol, het Centrum voor Levensvragen Breda en omstreken. Het Centrum voor Levensvragen heeft een ‘train-de-trainer’ ontwikkeld om dit soort gespreksbijeenkomsten aan de hand van kunst en cultuur ook op andere plekken te kunnen inzetten. Daarbij kunnen diverse kunstuitingen, zoals beeldende kunst, muziek of dans, gebruikt worden om over diverse thema’s in gesprek te gaan. ‘Van palliatieve zorg en filosofische vraagstukken tot eenzaamheid en intimiteit.’
   
3. Voorlichting voor burgers
   Vanuit een wens van proeftuindeelnemers vanuit de KBO, ging een experimentgroep aan de slag met een voorlichtingsbijeenkomst ‘In gesprek met de burger’, voor inwoners  over de laatste levensfase, in dit geval door ouderdom. Er werd een kaderarts palliatieve zorg bereid gevonden deze avond te verzorgen met goede informatie over wat er gebeurt als je ouder wordt en wat er mogelijk is om lijden en pijn te verlichten in de laatste levensfase. De avond gaat zeker een vervolg krijgen voor andere KBO-afdelingen en andere doelgroepen, aldus Nicole Lamper van het Netwerk Palliatieve Zorg Stadsgewest Breda.
   
4. Vrijwillig van betekenis zijn als je ziek bent.
   Vanuit haar functie als coördinator vrijwilligerswerk bij het platform ‘Zundert voor elkaar’, zag Jessica Nouws dat mensen die ernstig ziek zijn vaak zoeken naar manieren om actief en van betekenis te blijven. Vrijwilligerswerk kan daar een mooie rol in spelen. ‘We bemiddelen nu speciaal voor deze doelgroep. We kijken naar wat er nog wél kan en zijn flexibel in hoe we hen inzetten, op goede dagen.’ Die inzet kan heel divers zijn, van automaatje en buddy tot boodschappen doen en koffie drinken. ‘Actief bezig zijn helpt om even niet aan het ziek zijn te denken en het zet mensen in hun kracht.’

Cultureel domein

In zijn lezing over sociale aspecten van palliatieve zorg, sloot hoogleraar Jeroen Hasselaar aan bij het culturele domein, die de proeftuin in Zundert bijzonder maakte door de samenwerking van en de betrokkenheid van het Van GoghHuis. Hij combineerde schilderijen en tekeningen van Van Gogh met teksten en muziek van componist Schubert (‘Ik ben een groot bewonderaar’),  waaronder ‘De Lindenboom’, gezongen door Herman van Veen.  Der Lindenbaum – YouTube

Hasselaar zette palliatieve zorg in het hedendaagse perspectief, waarbij er steeds meer druk op de zorg bestaat en de vergrijzing toeneemt. ‘Hoe kunnen we voor elkaar blijven zorgen?’, vroeg hij zich af. ‘Palliatieve zorg is een community aangelegenheid en een gezamenlijke verantwoordelijkheid. We hebben elkaar nodig’, gaf hij aan. ‘Meer lokale samenwerking tussen zorg, het sociaal domein en informele zorgverleners als mantelzorgers en vrijwilligers, is daarbij essentieel.’ Waarmee hij benadrukte dat de proeftuinen in Zundert en de andere gemeenten, en de mooie initiatieven die eruit voort zijn gekomen, waardevol en zinvol zijn.

Hoogleraar Jeroen Hasselaar:
‘Meer lokale samenwerking tussen zorg, het sociaal domein en informele zorgverleners als mantelzorgers en vrijwilligers, is essentieel.’

Hoe nu verder?

De deelnemers gaven gezamenlijk aan dat ze beseffen dat de onderlinge samenwerking belangrijk is en blijft. De gezamenlijke ambitie die bij de start van de proeftuin door alle deelnemers werd geformuleerd, blijft de komende jaren van kracht.

Meer informatie

Bekijk hier de algemene presentatie van de avond.
Bekijk hier de presentatie van Jeroen Hasselaar.

Lees meer achtergronden en interviews over de lokale proeftuinen in Zundert, Maarssen en Roermond.
Download het boekje ‘10 ingrediënten voor een succesvolle proeftuin’, met de ervaringen uit de gemeente Oude-IJsselstreek.