Agorabestuurder Iris van Bennekom:

‘Gemene deler Toekomstverkenning Palliatieve Zorg 2050 is de compassionate community’

4 februari 2025

Het RIVM Rapport Palliatieve Zorg in 2050 – Drie Toekomstscenario’s beschrijft drie perspectieven waarbij je het beeld van de compassionate community als gemene deler kunt zien. We gaan naar een maatschappij waarin we allemaal een rol hebben bij palliatieve ondersteuning en zorg aan mensen die ongeneeslijk ziek zijn of kwetsbaar door ouderdom. Een rol als individu, een rol als onderdeel van de gemeenschap en welllicht ook een rol als professional in de zorg of het sociaal domein.  

Toekomstverkenning
Het RIVM deed in opdracht van VWS een toekomstverkenning naar Palliatieve Zorg in 2050. De centrale vraag daarbij is: Hoe gaan of blijven we goede zorg en ondersteuning geven aan mensen in de laatste levensfase en hun naasten?
Een noodzakelijke vraag, want diverse actuele en onafwendbare ontwikkelingen hebben invloed op goede palliatieve ondersteuning en zorg in Nederland. Met name de vergrijzing, beperkingen op de arbeidsmarkt, digitalisering en andere technische vernieuwingen en groeiende maatschappelijke diversiteit zijn bepalend voor de opgaven waar we voor staan.

Drie scenario’s
In het rapport worden drie scenario’s voor de toekomst beschreven, vanuit steeds een andere invalshoek: die van de gemeenschap (solidariteit en omzien naar elkaar staat voorop), die van het individu (ieder bepaalt voor zichzelf wat goed is en wat kwaliteit van leven is) en die van de professional (verantwoordelijk voor optimale en professionele zorg). In de praktijk zal `de toekomst` bestaan uit elementen van alle drie de scenario’s, is ook mijn verwachting. En uit de verbinding van die drie perspectieven zie ik het beeld van de compassionate community naar voren komen.

Niet vanzelf
Welk scenario van de drie ook het meest reëel zal blijken, we ontkomen niet aan meer gemeenschapszin en meer informele vormen van zorg, domweg omdat het alternatief niet haalbaar en betaalbaar is. Maar dat gaat niet vanzelf, zoals ook beschreven in de paper `Belofte van de gemeenschap & zeven belemmerende mythes` van het Ben Sajet Centrum. Eén van de mythes die zij doorprikken is: Gemeenschappen ontstaan spontaan. Maar het organiseren van gemeenschappelijkheid, vergt werk, aldus de auteurs. ‘Dat kunnen bewoners voor een deel doen, maar professionele ondersteuning is nodig. Zeker in het begin en vaak ook blijvend, zeker als het gaat om mensen met veel behoefte aan ondersteuning. Voor bloeiende gemeenschappen is vaak blijvende professionele ondersteuning nodig.’

Hobbelige weg
Het is goed om te beseffen dat het realiseren van een compassionate community, een lokale community waarin burgers onderling naar elkaar omzien, een hobbelige weg is die vraagt om een lange adem van maatschappelijke verandering. Het vraagt om een cultuuromslag en een nieuwe visie op taken en rollen, omgaan met schaarste van essentiële voorzieningen, het delen van verantwoordelijkheden en compassie voor kwetsbaarheid vanuit woorden én daden.

We moeten nu al samen nadenken over wat een compassionate community vraagt van het individu, van de gemeenschap en van de professionals. De toekomstverkenning biedt ons een mooie basis om de agenda voor palliatieve zorg voor de komende jaren met elkaar verder te ontwikkelen.

Laten we de handschoen in het palliatieve veld samen oppakken en daarbij ook `out of the box` durven denken!

Iris van Bennekom
Bestuurder Agora