Deelnemers webinar Zonder Zin geen Welzijn zoeken tools en werkvormen

‘Op je handen zitten,
verbinding maken, luisteren en kijken’

28 februari 2025

Professionals in het sociaal domein vinden zingevingsondersteuning bij hun werk horen, maar voelen vaak een handelingsverlegenheid hierbij. Ook vinden ze het soms lastig om zingevingsvragen te herkennen bij cliënten. Dit blijkt uit de Kennissynthese Zonder Zin geen Welzijn. De Kennissynthese stond 11 februari centraal in de webinar Zonder Zin geen Welzijn, van Agora en BPSW.

Deelnemers aan de webinar herkenden zich in bovenstaande bevindingen, zo bleek in de chat. Zingevingsvragen komen soms tussen de regels door aan de oppervlakte en worden ‘verkapt’ gesteld, zo gaf één van de deelnemers aan. ‘Het is zoeken naar de vraag achter de vraag’, zei een andere deelnemer. ‘Professionals moeten leren niet direct in de reflex van de zorg en de oplossingen te schieten. Ik leer mensen om op hun handen te gaan zitten, verbinding te maken en te luisteren en te kijken’.

Hoe geef je aandacht aan zingeving als professional of vrijwilliger in het sociaal domein? Wat verwachten cliënten van je, als het gaat om zingevingsondersteuning? En hoe zit het met de zinervaring van die professionals en vrijwilligers zelf? Aan de hand van de Kennissynthese Zonder Zin geen Welzijn en met de nieuwe tool `Blik op zin`, gingen Rinske Boomstra van Agora en Gea Koster van de BPSW aan de slag met deze vragen met zo`n 125 belangstellenden.

Diverse groep

Het onderwerp zingeving in het sociaal domein kon rekenen op belangstelling van een heel diverse groep professionals en vrijwilligers, zo bleek uit de mentimetervraag: Wat is je functie?

Kennissynthese

Rinske Boomstra legde uit dat binnen de Kennissynthese Zonder Zin geen Welzijn alle bestaande kennis over zingevingspraktijken in het sociaal domein zijn transparant en methodisch in kaart  gebracht. Verder is er onderzoek gedaan onder zowel professionals als cliënten (wijkbewoners 50+) naar hun zingevings- en ondersteuningsbehoefte. 

Tevens zijn goede praktijken op het gebied van zingevingsondersteuning  geïnventariseerd. Op basis van zowel de behoefte als het aanbod aan zingevingsondersteuning is een onderwijsmodule ontwikkeld, zodat zingevingsondersteuning structureel aandacht krijgt binnen het werk van professionals in sociaal domein.

Wat is zingeving?

Alvorens in te gaan op de inhoud van de Kennissynthese vroegen we de deelnemers wat zij onder ‘zingeving’ verstaan. Ze gaven dat in maximaal 3 woorden aan.  

Veel van deze kernwoorden komen terug in de definitie van Zingeving, die is gebruikt in de Kennissynthese.

Zingeving onderdeel van jouw praktijk?
Alle deelnemers aan de webinar gaven aan dat aandacht geven aan zingeving onderdeel is van hun normale werk, zo bleek uit één van de mentimetervragen. Een deel van hen werkt daarbij ook samen met anderen.

ONDERZOEKSRESULTATEN

Doorvragen & verduren
Bewoners willen graag dat sociaal werkers dóórvragen als ze onbestemde gevoelens uiten, zo bleek uit het onderzoek. Rinske: ‘Bewoners hebben vaak de sociaal werker nodig om de werkelijke vraag of behoefte te formuleren’. Ze hebben daarnaast behoefte aan een sociaal werker die hun tragiek en onrecht herkent en erkent, waarbij zij de tragiek ‘verduren’ (er is niet altijd een oplossing voor) en bij onrecht voor de bewoner opkomen.

Zingevingsvragen in sociaal domein zijn veelal verbonden aan sociale vraagstukken zoals armoede, schulden, eenzaamheid, verlies en mentale gezondheid. Deze vraagstukken krijgen dan vaak alle aandacht. Thema’s als van betekenis willen zijn en zingevingsbehoeften als morele rechtvaardigheid, mee doen en ertoe doen, komen bij deze problematiek dan al snel in het gedrang. Daarom vinden wijkbewoners het belangrijk dat een sociaal werker dóórvraagt bij onbestemde gevoelens, zodat ook deze laatste thema’s besproken worden.

Herkenning
Herken jij de vragen van cliënten in deze plaatjes?’, vroeg Rinske aan de deelnemers.

Ze bleken zeer herkenbaar. Net als in het onderzoek, is het de ervaring van deelnemers dat zingevingsvragen vaak niet zo duidelijk en concreet worden gesteld. ‘Ze worden ‘verkapt’ gesteld’, werd gezegd in de chat. ‘Je moet tussen de regels doorlezen’. Anderen vertelden dat dergelijke vragen vaak pas naar voren komen als je de cliënt beter kent.
De aanleiding voor dit soort vragen kan erg divers zijn, bleek ook in de chat. Van verlies, rouw en chronisch ziek zijn, tot van betekenis willen zijn voor anderen en schuldenproblematiek. Deelnemers gaven aan zeker stil te staan bij dit soort vragen, maar gaven ook aan het soms lastig te vinden dit op een goede manier te doen

Handelingsverlegenheid
Het onderzoek laat ook zien dat sociaal werkers op hun beurt behoefte hebben aan ondersteuning om zingevingsondersteuning te kunnen geven aan cliënten. Het is weliswaar onderdeel van het beroepsprofiel van sociaal werkers, maar er is ook sprake van handelingsverlegenheid en het ontbreekt daarnaast ook aan een eenduidige beroepspraktijk.

Beroeps brede visie
Sociaal werkers zijn in de kern opgeleid om oplossingen te bieden aan problemen en behoeften van cliënten’, aldus Rinske. Maar juist bij zingevingsvragen is dat niet altijd mogelijk, of nodig. Dan is luisteren, begrip tonen en aandacht geven vaak voldoende of het enig mogelijke.

`Het goede gesprek` geeft positieve effecten, maar is vaak niet goed meetbaar of zichtbaar. Sociaal werkers zouden het daarom fijn vinden als aandacht voor zingeving ingebed kan worden in een integrale benadering van complexe vraagstukken van cliënten.

`Het goede gesprek` geeft positieve effecten, maar is vaak niet goed meetbaar of zichtbaar. Sociaal werkers zouden het daarom fijn vinden als aandacht voor zingeving ingebed kan worden in een integrale benadering van complexe vraagstukken van cliënten.
Sociaal werkers hebben behoefte aan een beroepsopvatting die aandacht voor zingeving stimuleert en een beroeps brede visie op aandacht voor zingeving, dat hen richting geeft. Ook is er behoefte aan scholing over hoe je aandacht geeft aan vraagstukken waar geen ‘oplossingen’ mogelijk zijn. Daarbij vinden ze het belangrijk dat sociaal werkers zich bewust zijn van hun eigen zingeving en hoe zij er in hun werk aandacht aan geven.

Goede praktijken
In de Kennissynthese zijn twintig goede praktijkvoorbeelden opgenomen, die in de praktijk gebruikt kunnen worden. Deze zijn onderverdeeld in negen scholingen, negen interventies en twee samenwerkingsverbanden. Gea Koster legde uit dat er wellicht meer mooie voorbeelden te vinden zijn, maar dat voor de Kennissynthese alleen praktijkvoorbeelden opgenomen konden worden die goed beschreven zijn en daarom goed te delen zijn.
Alle inspirerende praktijkvoorbeelden stimuleren een betekenisvol leven door niet te problematiseren maar door zingevingsvragen te normaliseren; ze dragen bij aan een basishouding voor betekenisvolle zingevingsondersteuning; er is aandacht voor eigen zingevingsvragen bij professionals en ze leveren een bijdrage aan goede randvoorwaarden en aan interprofessionele samenwerking. Ze lichtte een paar voorbeelden uit het rapport toe.

Positieve Gezondheid
Vanuit de chat noemde een aantal deelnemers ook Positieve Gezondheid als voorbeeld van good practice. Positieve gezondheid is een methodiek die mensen helpt om aan eigen doelen te werken. Aandacht voor zingeving is daar een belangrijk onderdeel van. Binnen die methodiek is zingeving onderdeel van het andere gesprek en komt daarmee standaard aan de orde in gesprekken die maatschappelijk werkers voeren met cliënten. Gea Koster benoemde hierbij nogmaals dat professionals in het sociaal domein moeten oppassen dat ze niet teveel aandacht geven aan oplossingen, ten koste van tijd geven aan luisteren.

Vijf adviezen voor sociaal werkers

Vanuit de Kennissynthese zijn vijf adviezen voor sociaal werkers opgesteld:

Alle resultaten van de Kennissynthese zijn opgenomen in het rapport Zonder Zin geen Welzijn, dat gepubliceerd staat op het Kennisplein Zingeving.

Blik op Zin

Gea introduceerde de praktische tool Blik op Zin, een kaartenset die speciaal gemaakt is voor professionals en vrijwilligers om met cliënten het gesprek aan te gaan of met het eigen team aandacht voor eigen zingeving  inhoud te geven. De set is ook goed inzetbaar in het onderwijs.
Aan de hand van zes thema’s zijn zeer diverse vragen en opdrachten geformuleerd, met mooie teksten en ook links en QR-codes naar liedjes, filmpjes etc.

Je kunt het spel spelen met een dobbelsteen, maar je kunt ook een individuele kaart kiezen als basis voor een gesprek of opdracht, in een groep of 1 op 1.    
Aan de hand van enkele voorbeeldkaarten gingen de deelnemers in break out rooms zelf aan de slag met Blik op Zin.

Het verschil maken

Na afloop werd de deelnemers gevraagd wat ze van Blik op Zin vinden. Ze gaven antwoord op de vraag: Hoe kan werken met Blik op Zin het verschil maken voor aandacht voor zingeving?

Inspiratie en acties voor morgen
Wat ga jij morgen doen aan integratie van aandacht voor zingeving in je werk? 

De webinar inspireerde deelnemers tot allerlei concrete acties en ideeën voor hun werk, van een training geven aan collega’s en het bestellen van de kaartenset tot meer samenwerking met het sociaal domein en meer tijd maken voor zingeving.

Meer informatie en links:

• Kennissynthese ‘Zonder zin geen welzijn’ – Kennisplein Zingeving
• Informatie en bestelinfo kaartenset Blik op Zin – BPSW
• Powerpointpresentatie webinar Zonder Zin geen Welzijn
• Zingenda – Kenniswerkplaats Zingeving
• Welzijn op recept
• Scholingsmateriaal Levensvragen signaleren – Palliaweb
• Plattegrond Centra voor Levensvragen in Nederland – Geestelijkeverzorging.nl
• Artikel: Zonder Zin geen welzijn – Agora/Tijdschrift Zorg+Welzijn
• Artikel: Behoeftepeiling wijst uit: Zonder zin geen welzijn – Agora