‘Samenwerken in vitale netwerken stimuleren’

7 december 2021

Het tekort aan mensen in de formele en informele zorg en het sociaal domein groeit. Daarmee wordt de roep luider om de lokale gemeenschap meer te betrekken bij de zorg en ondersteuning van thuiswonende mensen in de laatste levensfase en hun naasten. In Diemen was de opening van het Centrum voor Levensvragen een mooie aanleiding voor de gemeente en netwerk Palliatieve zorg om de handen ineen te slaan rond het thema zingeving. Dit zorgde voor een sneeuwbaleffect in de samenwerking tussen (palliatieve) zorg en sociaal domein.

In de gemeente Diemen spreken we Jeroen Klaasse, wethouder Welzijn en Zorg, en Wies Wagenaar, coördinator van het netwerk Palliatieve zorg Amsterdam/Diemen. Vlak voor de coronapandemie nam Wagenaar als nieuwe coördinator contact op met de gemeente.

Wagenaar: ‘In de nieuwe beleidsnota Sociaal Domein van de gemeente met een meerjarige aanpak integraal en ‘levensbreed’ werken, zag ik veel raakvlakken met het palliatieve denken. Uitgangspunten: de mens staat centraal, op een positieve manier kijken naar gezondheid en ziekte en de veerkracht van inwoners versterken.’

De gemeente organiseerde snel daarna een netwerkbijeenkomst rondom het thema ‘Omgaan met levensvragen en zingeving’, met zo’n 35 deelnemers uit het brede sociale- en welzijnsdomein. Wethouder Klaasse: ‘Als gemeente zien wij het als onze taak om samenwerken in vitale netwerken te stimuleren en faciliteren. Dat doen we door de samenwerking tussen verschillende instellingen en hulpverleners te verbeteren en intensiveren. Zodat ze elkaar opzoeken en informatie en kennis uitwisselen, contact leggen en voeling houden met informele netwerken van inwoners.’

Zorg en sociaal domein denken na over zingeving

De Stichting Welzijn Diemen nodigde Wagenaar en haar collega Danielle van Bennekom uit mee te denken over onderwerpen voor de 75+ huisbezoeken door vrijwilligers. Met als resultaat dat ‘Zingeving’ en ‘Vroegtijdig nadenken en praten over de laatste levensfase’ zijn toegevoegd. Wagenaar: ‘Het is een klein stapje, maar door de korte lijnen in Diemen hebben palliatieve zorg en welzijn elkaar nu wel gevonden. Wij nemen als netwerk nu ook deel aan de stuurgroep Eenzaamheid van de gemeente. Eenzaamheid is een onderwerp met zowel een zingevings-, sociale en psychische dimensie vanuit het palliatieve denken. Wij werken met UP! Nederland en hebben naast geestelijk verzorgers ook vrijwilligers van Welzijn Diemen getraind als gespreksleider. Groepjes ouderen praten nu over thema’s als troost, afscheid, familie en vriendschap in de Huizen van de Buurt. De geestelijk verzorger van het Centrum voor Levensvragen heeft de vrijwilligers van de ouderenhuisbezoeken getraind in het signaleren van levensvragen. Advance Care Planning en praten over zingeving beginnen daar.’

‘Voordat ik doodga’

Wereld Alzheimer dag, 21 september, was het startschot voor nog meer actie. Gemeente en Netwerk zetten zich samen in om ‘moeilijke dingen op een laagdrempelige manier’ bespreekbaar te maken en praten over sterven en rouw te normaliseren. Een voorbeeld? Op de ‘Before I Die Wall’ in het centrale winkelcentrum in Diemen konden voorbijgangers hun wensen schrijven. Wagenaar: ‘Meer dan 200 mensen deden dat en we zijn met veel mensen hierover in gesprek geweest. Zij vertellen het weer verder. Ook de ondernemers waren enthousiast. Zo ontstaat een sneeuwbaleffect. Het is nuttig dat je het met elkaar kunt hebben over wat voor jou van belang is in het leven. Door daarover na te denken, kun je betere keuzes maken als je ernstig ziek of kwetsbaar bent. Want als dat eenmaal zover is, is het lastig om alles nog gestructureerd te doordenken en met anderen te bespreken.’ Ook voor het nieuwe jaar liggen er volop plannen: de sneeuwbal rolt verder!

Samen nog meer mensen bereiken

Klaasse: ‘Wij hopen door een laagdrempelig aanbod nog meer mensen te bereiken, zoals via onze Huizen van de Buurt, maar ook via festivals in ons theater annex bibliotheek. Overigens definiëren we als gemeente meerdere life-events die leiden tot zingevingsvragen. Denk aan scheidingen, rouwverwerking en nu – door het sociale isolement door corona – de problematiek onder onze grote studentenpopulaties op de campussen, zeker buitenlandse studenten. Wij doen daarom een oproep aan de Minister om het aanbod van het Centrum voor Levensvragen ook voor mensen onder de vijftig jaar open te stellen.’

De wethouder en de netwerkcoördinator Palliatieve Zorg willen hun vruchtbare samenwerking zeker voortzetten en uitbreiden. Bijvoorbeeld door het Wmo-team, sociaal team en baliemedewerkers te trainen om signalen te herkennen die wijzen op levensvragen én gesprekken te voeren over de laatste levensfase. Om meer inwoners te bereiken, willen ze de samenwerking rond mantelzorg, huisbezoeken, UP!-gesprekken en het festival op Wereld Alzheimerdag continueren. En ook meer huisartsenpraktijken betrekken omdat inwoners daar vaak als eerste een antwoord zoeken op hun vragen.

Lokale gemeenschap betrekken bij palliatieve fase

De samenwerking tussen organisaties in het sociaal domein en de palliatieve zorg zoals deze in Diemen stapje voor stapje vorm krijgt, is een mooi voorbeeld van hoe de lokale gemeenschap betrokken wordt bij de zorg en ondersteuning van mensen in de laatste levensfase en hun naasten. Dit past helemaal bij de palliatieve benadering van Agora. Bewustwording en verandering bij professionals en vrijwilligers verlagen de drempel naar het gesprek over sterven en de laatste levensfase. Diemen is mooi op weg om een zorgzame gemeenschap te creëren.

Gebruik de ervaring uit Diemen

Wil je ook samen met jouw gemeente en het lokale netwerk palliatieve zorg de kwaliteit van leven verbeteren van inwoners? En het werk van professionals in zorg en sociaal domein verlichten? We hebben de tips en tricks uit Diemen hieronder voor je samengevat:

• Sluit aan bij bestaande infrastructuur om te verbinden met het palliatieve denken.
• Bestaande initiatieven vind je onder andere in beleidsnota’s en door in gesprek te gaan binnen de gemeente.
• Onderwerpen die een gemeente bezighouden zijn bijvoorbeeld: omgaan met levensvragen, belang van zingeving, positieve gezondheid, mantelzorg en eenzaamheid.
• Organiseer een bijeenkomst waarin je expertise deelt en teams/afdelingen traint.
• Zoek naar een haakje, een belang dat een gemeente herkent. Bijvoorbeeld: vechtscheidingen en de gevolgen daarvan voor jeugdzorg zijn voor veel gemeenten een probleem. Hier komt de expertise van het Centrum voor Levensvragen van pas.
• Om als Netwerk Palliatieve Zorg in de haarvaten van de samenleving te kunnen werken moet je de verbinding met het sociaal domein aangaan: durf als coördinator contact te maken met een beleidsmedewerker van de gemeente, maak kennis en daarna concrete afspraken.
• Ben je expert in de palliatieve zorg? Zorg dat je dezelfde taal spreekt, de sociale kaart kent, weet wie welke expertise heeft, zorg dat je elkaar vertrouwt. Zo kan medische expertise verbonden worden met die van het sociaal werk en welzijnswerk.
• Concrete aanknopingspunten zijn bijvoorbeeld Wereld Alzheimerdag, de Week tegen eenzaamheid, Dag van de mantelzorg, 75+ huisbezoeken, UP!-gesprekken en het Alzheimercafé.

Meer inspirerende voorbeelden