Hoe word je een ambassadeur voor zingeving?

Masterclass Aandacht voor zingeving in je werk

12 december 2023

In de serie masterclasses rond zingeving van Agora en ZonMw dit najaar bleek welk verschil zingeving(szorg) kan maken. Voor patiënten, cliënten én voor zorgverleners zelf. Nu is het tijd om elkaar daarin mee te nemen. Vandaar het thema van de laatste masterclass: aandacht vragen voor zingeving in je werk.

Zingevingsvragen in de huisartsenpraktijk

Op dinsdag 28 november 2023 trapte huisarts Pieter Barnhoorn de laatste masterclass af, en wel met een terugblik op de eerste. Daarin gaf hij namelijk aan hoe hij zingevingsvragen tegenkomt in zijn spreekkamer, vaak verscholen onder zelfdiagnoses als burn-out en ADHD. Nu ging hij verder: ‘Patiënten zijn niet de enige groep mensen met zingevingsvragen die ik zie in mijn werk. Ook studenten aan wie ik lesgeef en collega-huisartsen die ik spreek, zie ik worstelen. Jonge huisartsen vinden het lastig hun plek te vinden binnen de gevestigde orde, en juist die gevestigde huisartsen stromen al ruim voor hun pensioen uit. Dan vraag ik me af: voelen zij nog wel ruimte voor (be)ziel(ing) in de spreekkamer? Daar wil ik onderzoek naar doen.’ In de tussentijd zet Pieter aandacht voor zingeving als Ambassadeur Zingeving overal waar hij komt op de kaart. ‘Iedereen die het wil horen vertel ik erover. En ik merk dat er steeds meer weerklank komt’, vertelt hij. ‘Inmiddels zijn er artikelen over aandacht voor zingeving verschenen in verschillende vakbladen voor huisartsen. Dat was een paar jaar geleden niet denkbaar.

Download de presentatie Ambassadeur zingeving? Waarom? van Pieter Barnhoorn.

Wat is een Ambassadeur Zingeving?
De Ambassadeur Zingeving is een initiatief van de Kenniswerkplaats Zingeving. Professionals die zich hard willen maken voor (aandacht voor) zingeving, kunnen ambassadeur worden. Hoe dat ambassadeurschap eruit ziet, kan voor iedereen verschillend zijn en alle beroepsgroepen zijn welkom om mee te doen.

Praktijkverhaal: hoe Oscar ambassadeur werd

Ook verpleegkundige Oscar Kerkman is Ambassadeur Zingeving. Tijdens de masterclass vertelde hij het aangrijpende verhaal over hoe zijn ambassadeurschap begon: ‘Ik was een jonge vrouw met ALS aan het douchen, toen zij ineens hartverscheurend begon te huilen. Ze schreeuwde het bijna uit: “Ik kan helemaal met niemand praten.” Ik begon mee te huilen, zo erg vond ik het voor haar. Ik beloofde: ik ga een geestelijk verzorger voor je regelen. Toen bleek dat onze thuiszorgorganisatie niet met geestelijk verzorgers werkte, kwam ik via een omweg bij het Centrum voor Levensvragen terecht. We konden afspraken maken voor ondersteuning en samen sloten we aan bij een landelijk onderzoeksproject. Zelf ging ik ook met het onderwerp aan de slag, bijvoorbeeld door me te verdiepen in het diamantmodel van Carlo Leget. Hoe meer ik met zingeving bezig was, hoe meer ik mijn werk begon te doen met een “zingevingsbril” op mijn neus. Daardoor merkte ik: het wordt steeds leuker!’

Hetzelfde werk, met een andere bril
Oscar: ‘Als je steunkousen aantrekt of een wond verzorgt, kun je de meest waardevolle gesprekken voeren. Vraag gewoon een naar die foto aan de muur, dat kettinkje om iemands nek of dat nieuwe overhemd. Dat maakt je werk zo mooi.’

Deelnemer Veronique: ‘Mooi beeld van Oscar: die zingevingsbril. Mensen denken vaak dat zingeving iets is dat ze ‘erbij’ moeten doen, en ze zijn al zo druk. Maar het gaat vooral om een andere kijk op je werk.’

Zingeving als beleidstool

Oscar ging verder: ‘De gesprekken die ik had kregen steeds meer betekenis en ik ervaarde steeds meer voldoening. Ik begon ook collega’s nieuwsgierig en enthousiast te maken. Op het hoofdkantoor hoorden ze wat ik allemaal deed, en ik kreeg de vraag: “Mogen we je helpen hier nog meer vorm aan te geven?” Nou, graag natuurlijk!’ Dat het inderdaad zo kan gaan, beaamde Bart Cusveller, docent en onderzoeker aan Hogeschool Viaa. Hij vertelde: ‘Vaak is aandacht voor zingeving een praktische manier om handen en voeten te geven aan een gewenste cultuur binnen een organisatie. Dan staan er waarden als betrokkenheid en persoonlijke aandacht op papier, maar die vertalen zich niet door naar de praktijk. Grote kans dat een bestuur heel dankbaar is als je oppert meer aandacht te besteden aan zingeving in de organisatie. Dat kan bijvoorbeeld beginnen met een themamiddag of een groot multidisciplinair overleg over het onderwerp.’

Eén stapje naar achter, twee vooruit

Bart Cusveller onderzocht hoe je aandacht voor zingeving vervolgens structureel kunt inbedden in organisaties. Dat deed hij binnen het leernetwerk ‘verbindend werken tussen geestelijke verzorging en zorg thuis’ van de Kenniswerkplaats Zingeving. Bart: ‘De neiging is om meteen te gaan kijken naar hulpmiddelen en instrumenten, partners om naar te verwijzen en manieren om elkaar scherp te houden. Maar uit ons onderzoek bleek dat je beter eerst een stapje terug kunt doen. Eerst kijken: wat is zingeving eigenlijk, wat zijn onze behoeften daarin, wat is onze visie daarop en welke partners hebben we al? Die verkenning kan zo een jaar duren, maar op die manier krijg je wel iedereen aan boord. En als je nog geen steun hebt van management en bestuur, dan is dat een belangrijke eerste stap.’

Goed aansluiten
Deelnemer Amale: ‘Positieve gezondheid is nu natuurlijk heel erg ‘hot’ en dat kun je gebruiken. Je kunt namelijk actief benoemen dat zingeving daarin erg belangrijk is.’

Deelnemer Hildegard: ‘Zingeving kan het beste aan de kernwaarden van de organisatie verbonden worden. Dan heb je de meeste kans op steun.’

Deelnemer Ron: ‘Naast het bestuur hebben de managers een sleutelrol, dat zien wij nu bij de invoering van ervaringsdeskundigheid. Ons bestuur heeft ervaringsdeskundigheid als speerpunt benoemd, maar bij het ene team slaat het aan en bij het andere niet.’

Om te laten zien hoe je dát doet, gaf de laatste spreker van de masterclass handvatten. Docent, adviseur en trainer Wim Post: ‘Als je ambassadeur wilt zijn voor zingeving, wil je natuurlijk weten hoe je invloed kunt uitoefenen. Volgens mij begint dat met de waaromvraag. Je kunt zeggen dát zingeving belangrijk is maar als je uitlegt waaróm, kan een ander zich daartoe verhouden. Bijvoorbeeld omdat aandacht voor zingeving zorgt voor betere kwaliteit van zorg en minder uitval van medewerkers.’

Inspireren voor betrokkenheid

Nu kun je zo’n ‘waarom’ natuurlijk heel droog uitleggen, of zelfs dreigend over het voetlicht brengen. ‘Maar mensen in beweging brengen, lukt in de regel vaak beter met zachtere tactieken’, wist Wim. ‘Inspireren bijvoorbeeld. Hoe kun je een ander beter meenemen dan met een inspirerend verhaal? Het verhaal dat Oscar net vertelde, is een mooi voorbeeld: we stonden daarnet allemaal onder de douche met zijn cliënt mee te leven. Uit onderzoek blijkt dan ook dat ‘inspireren’ als middel vrijwel alleen maar betrokkenheid teweegbrengt en 0% weerstand. Zet dat bijvoorbeeld tegenover ‘rationeel overtuigen’ als tactiek: daarmee bereik je maar weinig betrokkenheid bij mensen die nog twijfelen en geef je zelfs aanleiding om tegenargumenten te zoeken. Veel minder effectief.’ Een andere goede manier die Wim liet zien om betrokkenheid teweeg te brengen is mensen om raad vragen. Zo sla je twee vliegen in één klap. Als je iemand vraagt met je mee te denken, levert dat een mogelijke medestander op én wellicht ook nieuwe ideeën.

Download de presentatie Zingeving op de kaart zetten in je organisatie van Wim Post.

Ook ambassadeur worden?
Deelnemer Sietske: ‘Ik wil graag ambassadeur worden. Waar kan ik me aanmelden?’

Jorika Baarda van de Kenniswerkplaats: ‘Op kenniswerkplaatszingeving.nl/ambassadeurs lees je alles over de ambassadeurs en kun je je aanmelden!’

Meer weten?

• Ambassadeurs Zingeving, programma van Kenniswerkplaats Zingeving
• Aanmelden als ambassadeur zingeving
• Praten over levensvragen
• Plattegrond – Geestelijke Verzorging in Nederland
• Bij jou thuis – Geestelijke Verzorging in Nederland
• Brancheprojecten – Kenniswerkplaats Zingeving en Geestelijke verzorging thuis | Kenniswerkplaats Zingeving
• Kennisbank praktische materialen en kennis zorg voor zingeving in de thuissituatie – Kenniswerkplaats Zingeving en Geestelijke verzorging thuis | Kenniswerkplaats Zingeving
• Project Kenniswerkplaats Zingeving en Geestelijke Verzorging
• Project Kenniswerkplaats Zorg voor Zingeving Thuis – uitbreiding van de Kenniswerkplaats Zingeving en Geestelijke Verzorging Thuis
• Toolbox voor signaleren en bespreken van zingevingsvragen
• Spirituele zorg dichtbij huis
• Integratie Geestelijke Verzorging in de eerste lijn vanuit drie multidisciplinaire praktijken
• Het Diamantmodel van Carlo Leget
• Leernetwerk verbinden werken tussen geestelijke verzorging en zorg thuis

Terugblik twee andere masterclasses over zingeving

• Masterclass Zingevingszorg bij huisarts en praktijkondersteuner
• Masterclass Zingevingszorg in het sociaal domein
  
  

Op de hoogte blijven?
Volg ons op het landelijke kanaal Palliatieve Benadering op 1 SociaalDomein, kom in contact met collega’s, stel vragen en blijf op de hoogte van de webinars en publicaties.

Meld je aan voor de nieuwsbrief van Agora