Terugblik webinar De Sociale Benadering Mentale Gezondheid (GEM)
28 oktober 2024
‘De mens staat centraal en niet de ziekte’. Deze woorden van Rinske Boomstra (beleidsadviseur bij Agora) vormden de rode draad bij het webinar De Sociale Benadering Mentale Gezondheid (GEM). Tijdens het webinar gaf Jim van Os (Hoogleraar Psychiatrie, voorzitter divisie Hersenen UMC Utrecht, mede initiatiefnemer van de Nieuwe ggz en Ecosysteem Mentale Gezondheid (GEM)) uitleg over de sociale benadering in de GGZ. Hij ging in op de noodzaak voor een sociale benadering van de GGZ en hoe deze kan worden vormgegeven. Daarnaast lichtte Marian Kesler (strategisch adviseur bij Raedelijn en trekker van de GEM transformatie in de regio Noordwest Veluwe) aan de hand van voorbeelden toe hoe GEM in de praktijk kan worden toegepast.
Dit webinar bereikte met ruim 130 deelnemers niet alleen een groot publiek maar ook een divers publiek, wat terug te zien was in de antwoorden op de mentimetervraag ‘Wat is je functie?’
Sociale benadering
In de inleiding gaf Rinske Boomstra een toelichting op de context van dit webinar, dat onderdeel is van een door Agora georganiseerde reeks webinars over de sociale benadering, waaronder De Sociale Benadering Dementie.
Net als de sociale benadering van mentale gezondheid pleit Agora voor een domein overstijgende benadering waarbij de mens centraal staat en waarbij samenwerking wordt gestimuleerd tussen professionals die zorg en ondersteuning bieden vanuit vier verschillende dimensies van gezondheid: psychisch, sociaal, lichamelijk en zingeving.
Waarom een Sociale Benadering Mentale Gezondheid (GEM)?
De psychische nood neemt overal ter wereld in alle welvarende landen toe, vooral bij jonge mensen. Hierdoor zal een onhoudbare situatie ontstaan. Steeds meer (jonge) mensen vragen ondersteuning bij de GGZ, terwijl de GGZ niet genoeg capaciteit heeft om dit op te vangen. Om deze reden moeten we kijken naar een andere manier om met deze groeiende psychische hulpvraag om te gaan, aldus Jim van Os.
De oplossing ligt hiervoor niet bij het vergroten van de capaciteit van de GGZ, maar bij het vinden van een andere manier voor het omgaan met psychisch lijden. Volgens Jim van Os heeft veel psychische problematiek een sociale oorzaak. Hierbij kan gedacht worden aan armoede en schulden, maar ook discriminatie. Daarnaast kan sociale media bijdragen aan een negatief zelfbeeld doordat mensen zich met elkaar vergelijken en zij tegen de beelden die sociale media oproept proberen te concurreren. Met name jongeren kunnen hier erg onzeker van worden. Ook kan psychisch lijden het gevolg zijn van een gevoel van eenzaamheid of zinloosheid. Kortom: psychisch lijden is niet enkel psychisch, maar ook sociaal van aard.
Psychisch lijden is niet enkel psychisch, maar ook sociaal van aard.
Volgens Jim van Os moeten we af van een medisch model van psychisch lijden waarbij iemand enkel aan de hand van een diagnose wordt geholpen. Psychisch lijden is namelijk veel te complex om geheel te duiden aan de hand van een diagnose voor een psychische stoornis. Daarnaast is het vaak niet duidelijk of de behandeling, die voorgeschreven wordt naar aanleiding van een diagnose, zal zorgen voor herstel. Dit is moeilijk te voorspellen omdat ook andere factoren uit de context kunnen bijdragen aan herstel. Denk bijvoorbeeld aan hoe het lid worden een van sportclub of het deelnemen aan een praatgroep kunnen bijdragen aan herstel. Maar ook het belang van de behandelrelatie en dat de behandeling aansluit bij het wereldbeeld van de persoon in kwestie, spelen veelal een doorslaggevende rol in het herstel. Er moet dus een klik zijn tussen de cliënt en de hulpverlener.
Kortom: er zijn veel meer manieren om hulp te bieden aan mensen die psychische lijden ervaren. Door de beperkte capaciteit van de GGZ in de toekomst is het noodzakelijk om een omslag te maken waardoor mensen uit meer bronnen dan enkel de GGZ hulp ontvangen.
Waar staat de Sociale Benadering Mentale Gezondheid (GEM) voor?
Het moet dus anders. Maar hoe? Hier komt de Sociale Benadering Mentale Gezondheid (GEM) in beeld. De focus ligt hierbij niet op het duiden van psychisch lijden aan de hand van een DSM-diagnose; GEM verplaats de focus naar het weerbaar maken van een persoon in de context waarin hij of zij leeft. Hierbij wordt gekeken waarom deze persoon vastloopt en hoe deze persoon zijn/haar leven weer als zinvol kan gaan ervaren. GEM staat dus voor een integrale benadering van mentale problemen. Dit vraagt om een complementaire samenwerking tussen meerdere disciplines.
Hoe ziet de Sociale Benadering Mentale Gezondheid (GEM) eruit in de praktijk?
Er zijn dus meerdere manieren om de weerbaarheid van mensen met mentale problemen te vergroten. Maar hoe organiseer je dat? De oplossing hiervoor ligt bij het omvormen van de GGZ naar een informeel ecosysteem, waarbij mensen zelf kunnen kiezen door wie ze geholpen willen worden en welke professionals met elkaar samenwerken. Op dit moment kan je op verschillende plekken terecht. Denk bijvoorbeeld aan de POH, een psycholoog of een sociaal werker, maar ook online behandelingen in eCommunities. Helaas vormen deze plekken vaak nog eilandjes en is de samenwerking beperkt. En dat moet anders!
Naast meer samenwerking tussen verschillende partijen, is het ook noodzakelijk dat de verschillende partijen in dit ecosysteem elkaar zien als gelijken. Niet iedereen hoeft naar een specialist binnen de GGZ en veel psychisch lijden kan, zoals eerder genoemd, ook verlicht worden met hulp van partijen buiten de GGZ.
Marian Kesler over de GEM-transformatie in de regio Noordwest Veluwe:
We staan voor een ecosysteem van gelijkwaardige opties die mensen vrijblijvend kunnen uitproberen, aldus Marian Kesler. Deze opties kunnen veel van elkaar verschillen. Naast meer gangbare opties als de GGZ en eHealth kan bijvoorbeeld ook gedacht worden aan sport, kunst, wijkcentra en alternatieve geneeskunde.
Aan de hand van een verkennende gesprekken includeren we mensen in deze ecosystemen. Deze gesprekken vinden plaats op plekken waar mensen met een hulpvraag aankloppen. Tijdens deze gesprekken staat de vraag centraal: Wat heb je nodig om een stap naar herstel te zetten? Iemand bepaald dus zelf welke hulp hij of zij wil ontvangen.
Hoe maak je de transitie van de huidige GGZ naar een GEM ecosysteem?
Volgens Marian werd bij de GEM transformatie in de regio Noordwest Veluwe rekening gehouden met vier elementen: de ombouw, de voortbouw, de opbouw en de afbouw.
In de zogenoemde veranderateliers komen wisselende urgente thema’s van het GEM ecosysteem aan bod, zoals bijvoorbeeld jeugdhulp. Er is gekeken wat er al is voor deze doelgroep, wat nog mist en wat mogelijk moet worden aangepast. Denk hierbij aan praatgroepen voor jongeren en sportclubs.
Marian Kesler benoemde ook een aantal belemmerende factoren voor deze transitie, zoals een gebrekkige samenwerking en/of gebrek aan financiering. Daarom is het belangrijk om de bestuurslaag van organisaties die je wil laten samenwerken, mee te nemen in de transitie. Een goede samenwerking, bevlogenheid en vertrouwen kunnen volgens Marian Kesler daarnaast werken als bevorderende factoren.
Wat is de meerwaarde van het werken in een ecosysteem?
Een GEM ecosysteem heeft als meerwaarde dat iemand buiten GGZ niet alleen op zichzelf is aangewezen. Naast hulp van de GGZ ontvangt deze persoon ook hulp vanuit een netwerk dat om hem of haar heen wordt gevormd. Iemand staat er dan niet alleen voor. Dit wordt ook wel social holding genoemd. Bijkomend voordeel is dat iemand niet meer afhankelijk is van één hulpverlener.
Daarnaast draagt het netwerk ook bij aan de beperkte capaciteit van de GGZ ten opzichte van het aantal mensen dat psychisch lijden ervaart. Doordat meer mensen op verschillende manieren kunnen worden opgevangen, kunnen meer mensen geholpen worden. Bijvoorbeeld door online begeleiding en begeleiding in groepen. Dit maakt GEM een onmisbaar onderdeel van hoe we in de toekomst hulp kunnen bieden bij psychisch lijden.
Presentaties webinar
- PowerpointPresentatie Agora
- PowerpointPresentatie Jim van Os
- PowerpointPresentatie Marian Kesler
Meer informatie
- Whitepaper Het Moet Beter, Het Kan Beter, Anders Lopen We Vast over Ecosystemen Mentale Gezondheid
- YouTube Playlist van de regionale Ecosystemen Mentale Gezondheid
- Podcast Het Marathoninterview met Jim van Os op Spotify
Delen: