Terugblik webinar Ondersteuning laatste levensfase, een zaak van
iedereen
Hoe breng je de dood terug in de samenleving?
4 november 2024
In Afrika zeggen ze: it takes a village to raise a child. It takes a village … Steeds meer mensen vinden dat hetzelfde geldt voor de begeleiding van iemand in de laatste levensfase. Maar hoe bied je als gemeenschap zorg en ondersteuning op zo’n moeilijk moment? Daarover ging het webinar Ondersteuning laatste levensfase, een zaak van iedereen.
Zorgprofessionals, mensen uit de welzijnssector en burgers: iedereen was welkom tijdens de digitale bijeenkomst op donderdag 17 oktober 2024. Zo’n 80 deelnemers uit heel het land kwamen online samen om elkaar te inspireren. Sprekers waren Marieke Groot en Carola Kruijswijk. Marieke is lector Palliatieve zorg & De laatste 1000 dagen aan Hogeschool Rotterdam en directeur van FiniVita. Carola is Strategisch adviseur lerende organisatie bij Humanitas. Beiden vertelden over een buurtinitiatief waarbij zij betrokken zijn: de Zorgvrijstaat in Rotterdam. Maar eerst schetste Marieke waarom het zo belangrijk is om de dood weer terug te brengen in de samenleving.
Zorgend vermogen rond het levenseinde terugkrijgen
‘De afgelopen decennia is zorg voor mensen in de laatste levensfase meer en meer een zaak geworden van professionals’, begon Marieke. ‘Bijvoorbeeld doordat we medisch gezien steeds slimmer werden. Dankzij de medische mogelijkheden en vooral medische ondersteuning door professionals, werd het mogelijk langer te leven met een chronische aandoening. Ook ontkerkelijking en individualisering spelen een rol: we lijken minder bekend te zijn en minder waarde te hechten aan gezamenlijke rituelen rondom de dood. Als burgers vinden we het daardoor steeds lastiger om met het levenseinde, verlies en rouw om te gaan, en zijn we steeds meer gaan vertrouwen op professionele ondersteuning. Het is fijn als we dat vermogen terugkrijgen, zodat we ons weer senang voelen bij de taak die we vanuit medemenselijkheid te doen hebben. Want door het huidige personeelsgebrek in de zorg, de vergrijzing en daardoor steeds hoger wordende zorgkosten, vraagt de overheid mensen zelf om meer voor elkaar te zorgen.’
De omgeving doet ertoe
Uit onderzoek blijkt dat mensen in hun laatste levensfase slechts 5% van de tijd doorbrengen in een professionele zorgomgeving. Voor de overige 95% zijn zij voor ondersteuning afhankelijk van mensen om zich heen.
Compassionate communities
Inmiddels zijn in Nederland steeds meer gemeenschappen actief op het gebied van zorg voor elkaar rond rouw, verlies en sterfte. Via allerhande initiatieven komen burgers en professionals samen, met aandacht voor levenseindevragen op de dimensies fysiek, sociaal, psychisch en zingeving. We weten inmiddels dat compassionate communities een positieve invloed hebben op het welzijn, het gevoel van zingeving en daarmee op de kwaliteit van leven van alle deelnemers. Of zij nu zorg verlenen of ontvangen. Agora beleidsadviseur Rinske Boomstra: ‘Daarom is het faciliteren van zogenoemde compassionate communities voor Agora een belangrijk aandachtspunt. Zo faciliteren we bijvoorbeeld het Nederlands/Vlaams Lerend Netwerk Compassionate Communities om te leren van elkaars initiatieven.’
Waarom compassionate communities?
Goed georganiseerde compassionate communities leveren veel op. Met een zorgzame samenleving rondom degene die ziek is, kunnen mensen vaker op de plek overlijden waar ze willen. Dat betekent minder stresssituaties en spoedopnames in het ziekenhuis.
Werken aan een omslag in denken en doen
De Rotterdamse Zorgvrijstaat, de zorgzame buurt waarbij Marieke en Carola betrokken zijn, richt zich op allerlei thema’s die bewoners en betrokken organisaties bezighouden. Sinds kort hoort zorg rond het levenseinde daar ook bij, vertelde Carola: ‘Bewoners geven gedeeltelijk zelf vorm aan dit thema en gedeeltelijk met partners zoals vrijwilligers, het lokale hospice, Agora en Hogeschool Rotterdam. Met elkaar vormen we een community of practice. We hebben steeds korte projecten waarin we één onderwerp uitzoeken. Studenten van Hogeschool Rotterdam komen bij ons om de nieuwste kennis over palliatieve zorg met ons uit te proberen, en wij geven hen weer terug in hoeverre het werkt. Zo ontstaat er een mooie feedbackloop waarmee we samen werken aan een omslag in denken en doen.’
De wijk in
Eén project binnen de Zorgvrijstaat richt zich op gespreksstarters: hoe ga je nu met elkaar in gesprek over de dood? Een tweede project gaat over wensen van buurtbewoners rond het samen herinneren van overleden naasten. Het derde project is het stichten van een gemeenschap in een 55+flat, mede om samenredzaam te worden in de laatste levensfase.
Tijd om te groeien
Na de presentatie van Marieke en Carola vroeg een deelnemer zich af: hoe zit het met de financiering van zo’n compassionate community? Marieke antwoordde: ‘Als je een compassionate community opzet is het belangrijk om toe te werken naar iets dat blijvend, niet-projectmatig is. Met projectgelden krijg je veel voor elkaar, maar als de financiering op is, is het project meestal ook klaar. Dus als we hierin met z’n allen willen slagen, moeten we aan de basis structureel iets investeren. Let wel, dat hoeft niet per se met grote bedragen gepaard te gaan.’ Carola benadrukte: ‘Werk sowieso met kleine stapjes! Denk niet meteen dat het heel groot en overdraagbaar moet zijn. Een community heeft, net als vertrouwen, tijd nodig om te groeien.’
Cursus Laatste Hulp
Steeds meer communities kiezen ervoor te investeren in een publiekscursus Laatste Hulp. Een soort Eerste Hulp, maar dan rond het levenseinde.
Hoe doen jullie het?
Na deze voorzet was het de beurt aan de deelnemers om ervaringen uit te wisselen. ‘Hoe gaan jullie in jullie netwerken het gesprek over de dood en het levenseinde aan? Met andere woorden: hoe breng je de dood weer terug in de samenleving?’ Om dit te bespreken gingen deelnemers uit elkaar in break-outrooms. Een verrassende inbreng kwam van iemand die werkt aan het bouwen van creatieve communities met jongeren. Zij gaf aan: ‘Jong zijn en er goed uitzien voor social media, wordt in de maatschappij heel belangrijk gevonden. Wij vinden het belangrijk daar een gezonde tegenhanger voor te bieden. Daarom hebben we nu een event gepland met de naam Oud of the box, waarbij we jongeren met ouderen in gesprek laten gaan. Dankzij deze middag ben ik geïnspireerd om praten over de dood als thema in te brengen!’
Agora masterclasses
Agora organiseert met regelmaat interessante webinars en masterclasses. In november 2024 staan drie masterclasses over zingeving pop het programma.
Ga naar onze agenda voor meer informatie en aanmelden. Je bent van harte uitgenodigd om deel te nemen.
Presentatie webinar
Meer informatie
Delen: