Terugblik webinar: ‘Op weg naar een rouw-sensitieve samenleving’

11 juli 2024

Iedereen wordt in zijn of haar leven vroeg of laat geconfronteerd met rouw, maar toch ervaren veel mensen rouw als taboe. Hoe zouden we beter om kunnen gaan met rouw? Anne Goossensen, hoogleraar aan de Universiteit voor Humanistiek en initiatiefnemer van Villa TrösT in Dordrecht reflecteerde op deze vraag in de webinar ‘Op weg naar een rouw-sensitieve samenleving’. De webinar werd bijgewoond door ruim vijftig deelnemers en bood niet alleen informatie over hoe we beter kunnen omgaan met rouw maar bood ook ruimte voor interactie tijdens de breakout-rooms.

De stand van zaken

Veel mensen vinden omgaan met rouw lastig. Rouwen wordt veelal ervaren als taboe en wij weten vaak niet hoe ze met iemand in rouw moeten of kunnen omgaan. Dit kan ervoor zorgen dat wij ongemak ervaren als we een bekende tegenkomen die net iemand heeft verloren. Ze kunnen er daarom zelfs voor kiezen om deze persoon te vermijden. Dit kan zorgen voor extra leed, naast de pijn en het verdriet die deze persoon op dat moment ervaart door rouw.
Daarnaast heerst ook de gedachte dat iemand er na een jaar wel overheen moet zijn en dat deze persoon anders professionele hulp moet zoeken. Maar is dit wel de juiste oplossing? Uit onderzoek blijkt namelijk dat mensen veruit de meeste steun ervaren van vrienden en familie en juist minder van professionele hulp. Dit lijkt tegenstrijdig omdat we tegelijkertijd niet goed weten wat we moeten doen als iemand rouw ervaart, aldus Anne Goossensen. Om elkaar beter te kunnen ondersteunen in rouw is het belangrijk het taboe te doorbreken, zodat we er beter voor elkaar kunnen zijn. Maar hoe bereik je dat?

Grief Literacy

Een eerste stap voor een antwoord op deze vraag is volgens Anne Goossensen het verbeteren van wat zij omschrijft als ‘grief literacy’ of ‘rouwsensitiviteit’. Hiermee wordt de kennis bedoeld die wij hebben over rouw en het omgaan met rouw, zowel bij onszelf als bij anderen. Denk daarbij aan het kunnen vinden van informatie over rouw en het kunnen toepassen van deze informatie in de praktijk. Hierdoor kan iemand mogelijk beter inschatten wat je het beste wel of niet kan zeggen en wat iemand die rouw ervaart nodig heeft.

Bewustwording van de grief literacy van de huidige samenleving brengt ons een stap dichterbij een rouw-sensitieve samenleving doordat we hierdoor beter in staat zijn om te luisteren en compassie te tonen naar mensen die rouw ervaren, aldus Anne Goossensen.

Het begrip grief literacy legt de vinger op de zere plek waar wij nog een stap kunnen maken in de maatschappij.

De vignet methode

Een manier om meer zicht te krijgen op onze ‘grief literacy’ is de vignet methode. Daarbij wordt een eigen ervaring over rouw besproken en de verschillende manieren hoe mensen hiermee om hadden kunnen gaan.
Als voorbeeld werd de volgende casus aangehaald, met enkele opties voor hoe mensen hiermee hadden kunnen omgaan:

Villa TrösT

Een ander project dat bijdraagt aan een rouw-sensitieve samenleving is Villa TrösT in Dordrecht. Dit is een plek waar mensen terechtkunnen die last ervaren door rouw en verlies. Mensen kunnen hier onder andere samen eten en koken en er worden verschillende activiteiten georganiseerd zoals lezingen, en activiteiten en workshops met kunst en rituelen.
Villa TrösT is daarnaast een voorbeeld van een compassionate community, omdat deze voor en door burgers onder elkaar draaiende wordt gehouden. Hierbij is gekeken vanuit de vraag: ‘Wat kan de gemeenschap bieden?’

Door het bieden van kennis en bewustwording over rouw en het bieden van een luisterend oor, draagt Villa TrösT bij aan meer compassie in de samenleving voor mensen die rouw ervaren.

Fragment Anne Goossensen in de film Connecting Communities – Inspirerende perspectieven op palliatieve zorg NL over Villa TrösT:
‘Wij hebben de neiging om dood, sterven en rouw weg te stoppen. Maar de consequentie is dat als er iemand sterft, we slecht voorbereid zijn. Maar vooral kunnen we er niet voor elkaar zijn op een manier die helpt. Het doel van deze plek is dus om compassie te genereren voor mensen die rouw en verlies meemaken.’
Quote van een bezoeker van Villa TrösT, uit hetzelfde fragment: ‘Als je hier komt dan is het gewoon een warm bad. Iedereen snapt je, iedereen heeft zijn eigen verdriet.’

Met initiatieven als Villa TrösT kunnen we samen zorgen voor een rouw-sensitieve(re) samenleving, waarin we beter weten hoe we moeten reageren op iemand met die rouw ervaart en hoe we deze persoon het beste kunnen steunen, aldus Anne Goossensen. Deze initiatieven hoeven niet groot te zijn.
De reacties op de vraag ‘Wat ga je morgen doen vanuit je (toegenomen) rouwsensitiviteit?’, die aan het einde van de webinar werd gesteld, lieten al zien dat het bijwonen van een webinar over rouw hier al aan kan bijdragen. Enkele antwoorden uit de chat:
‘Nog meer diep luisteren en goed kijken.’
‘Meer doen van wat ik al doe. Geef ruimte aan rouw en verlies en sluit aan bij de ander’
‘Met meer bewustzijn een gesprek aangaan…’
‘Nog meer richten op luisteren en ik blijf me richten op non verbale communicatie.’

Meer informatie

• Website: villatrost.nl in Dordrecht
• Activiteitenverslag 2023: 20240315_Activiteitenverslag-2023-Villa-TrosT.pdf (villatrost.nl)
• Poster Palliatieve Zorg Congres (EAPC): Poster CoCo Agora 2023 (villatrost.nl)
• Stichting TrösT Utrecht