‘Weinig aandacht voor de sociale dimensie in de palliatieve fase is echt geen onwil’

Nieuwe proeftuin Agora-Movisie in Roermond

30 november 2022

Zorg- en welzijnsprofessionals weten te weinig van elkaar wat ze kunnen betekenen voor inwoners, signaleert Désirée Meertens, coördinator van het netwerk Palliatieve Zorg in Midden-Limburg. Dat weerhoudt ze weleens om te vragen naar de wensen en behoeften van inwoners. ‘Door de proeftuin hoop ik dat ze zich vrijer voelen om dit gesprek aan te gaan én beter naar elkaar kunnen doorverwijzen. Zo kunnen we beter tijdige en passende ondersteuning bieden.’

‘Verbindingsofficier’, zo noemt Désirée zichzelf weleens met een knipoog. Maar die naam raakt precies de kern van haar rol: organisaties in de zorg en het sociaal domein bij elkaar brengen. En daarmee integrale zorg en ondersteuning faciliteren voor mensen in de laatste levensfase. Een flinke klus, want haar (net)werkgebied beslaat maar liefst zeven gemeenten, waaronder Roermond en een aantal dorpen. De vakmatige ontwikkelingen, ook landelijk, volgt ze daarvoor op de voet. In de nieuwsbrief van Agora las ze het artikel over de lokale proeftuinen. ‘Ik dacht meteen dat dit een veelbelovende kans was om in Roermond onze samenwerkingen te verstevigen.’

Désirée Meertens brengt als coördinator van het netwerk Palliatieve Zorg in Midden-Limburg organisaties in de zorg en het sociaal domein bij elkaar. Ze faciliteert daarmee integrale zorg en ondersteuning voor mensen in de palliatieve levensfase.

‘Zorg- en welzijnsprofessionals weten nog te weinig van elkaar wat ze kunnen betekenen voor inwoners.’

Sociaal sterker

Roermond zit bepaald niet stil met programma’s als Dementie Vriendelijk Roermond en een wijkgerichtere aanpak. In de wijken haken inmiddels al meer professionals aan, maar volgens Désirée nog niet breed genoeg. ‘De afgelopen jaren is er veel aandacht geweest voor de medische component, en ook steeds meer voor de spirituele,’ vertelt ze, waarbij ze refereert aan de vier dimensies van palliatieve ondersteuning. ‘Nu de sociale dimensie nog. Want hoe kunnen mensen met een ongeneeslijke ziekte zo lang mogelijk meedoen in de maatschappij? Wat betekent dit voor je werk, of je opleiding? En bij wie kun je dan terecht voor passende ondersteuning, ook als naaste? Die antwoorden vragen echt om een hechtere samenwerking tussen zorg en het sociaal domein.’

Welke vragen kan iemand hebben in deze fase van het leven?
Mensen die ongeneeslijk ziek zijn, of door ouderdom in de laatste fase van hun leven zijn, kunnen talloze vragen hebben. Vragen die te verdelen zijn in vier dimensies: psyche, gezondheid, zingeving en sociale context.
Deze zogenoemde palliatieve fase vraagt veel aandacht uit de diverse werkvelden. Samenwerking tussen verschillende professionals en vrijwilligers vergroot de kans dat alle vragen voldoende aandacht krijgen. Werken vanuit deze palliatieve benadering biedt mensen in deze fase van hun leven de beste ondersteuning.

Elkaar beter kennen

Ook zorgprofessionals beamen dat er te weinig aandacht voor het sociaal domein is, merkt Desirée in assessments die ze bij instellingen uitvoert. ‘Dat is zeker geen onwil. Een zorgprofessional wil, bijvoorbeeld, graag snel oplossingen bieden. Dat zit in het vak, zo ben je opgeleid. Bovendien zijn zorg- en welzijnsprofessionals onvoldoende van elkaars aanbod op de hoogte, terwijl ze dat wél willen. Dat de huisarts weet dat er een Centrum voor Levensvragen is, of de thuiszorgmedewerker voorstelt om een buddy in te zetten. Elkaar kennen en weten te vinden, daar begint het allemaal mee.’

Aansluiten op de proeftuin

Kortom, redenen genoeg voor de proeftuin, aldus Désirée. De volgende stap: andere partijen overtuigen om aan te haken. Dat ging makkelijk dankzij het nieuwe samenwerkingsverband VIJF, dat in januari 2022 is gestart. VIJF staat voor De Zorggroep, PSW, Wel.kom, VIGO-Vincent van Gogh en de inwoners. Vanuit het motto ‘één voordeur, één aanspreekpunt’ combineren ze zorg en welzijn, uitgaande van een betekenisvol leven van mensen. ‘VIJF is net opgericht en sluit perfect aan op de proeftuin. Dat was wel een geluk.’ Ook de gemeente, verantwoordelijk voor het sociaal domein, doet mee in de proeftuin.

Een inspirerende eerste werkbijeenkomst met verschillende professionals uit het zorg- en sociale domein

Snel draagvlak

Desirée vertelt over haar aanpak: ‘Eerst ging ik met de kartrekkers om tafel om hun interesse te polsen. Zij waren direct enthousiast, waarna ik ze in contact bracht met Agora en Movisie voor meer informatie. Hoe werkt een proeftuin precies? En wat levert het op?’ Zo kreeg ze binnen een paar maanden de handen op elkaar. De gouden tips om snel draagvlak te creëren? Zorg altijd voor een aanjager, zoals Desirée. ‘En haak aan op bestaande samenwerkingsverbanden. Ken je die niet, zoek ze dan. Dan werk je al vanuit een stevige basis en een gezamenlijke visie.’ (Ook aan de slag in een proeftuin? Lees dan het boekje ‘10 ingrediënten voor een succesvolle Proeftuin’).

‘De proeftuin is een veelbelovende kans om in Roermond onze samenwerkingen te verstevigen’

Proactieve zorgplanning

Inmiddels heeft ze een goed beeld van de resultaten. Beter luisteren naar de inwoner, en zijn of haar mantelzorger, bijvoorbeeld, zoals ook wethouder Marianne Smitsmans vertelde. ‘Dit gebeurt al vaker, maar soms zijn professionals bang om te vragen naar iemands behoeften. Simpelweg omdat ze niet weten wat ze daarin kunnen betekenen. Die kennis biedt de proeftuin wél, waardoor ze zich hopelijk vrijer voelen om het gesprek hierover aan te kunnen gaan.’ Beter luisteren leidt ook naar tijdige en beter passende ondersteuning. Zonder lastminute crisissen. ‘Dat ligt ook in lijn met het in november gelanceerde Nationaal Programma Palliatieve Zorg van het ministerie van VWS, met als één van de doelen om ondersteuning proactiever te plannen. Zodat bijvoorbeeld de wijkverpleegkundige op tijd naar het Steunpunt Mantelzorg doorverwijst om een mantelzorger te ondersteunen om in balans te blijven.’

Kruisbestuiving

De proeftuin levert vast ook andere, creatiever oplossingen op, gelooft Desirée, want die zijn hard nodig met het huidige personeelstekort. ‘Nu al hoor ik thuiszorgmedewerkers verzuchten dat ze de zorg niet meer kunnen leveren. Daar schrik je van, en dat vraagt dus om een andere aanpak. Met de proeftuin krijgen we hier meer zicht op.’ Hardop denkende ziet ze wel een kruisbestuiving tussen vrijwilligers van, bijvoorbeeld, een seniorenvereniging en de VPTZ Midden-Limburg, die vrijwilligers speciaal voor palliatieve ondersteuning opleidt. ‘Zij kunnen bijvoorbeeld ook vrijwilligers van een lokale vereniging trainen. Een inwoner krijgt zo een bekende vrijwilliger in huis, iemand uit de wijk.’ Dit sluit aan op de sociale netwerkbenadering waar Roermond een voorstander van is, zoals ook wethouder Smitsmans al noemde.

Samenwerking in de regio

Overkoepelend ziet Desirée graag dat de proeftuin voor meer bewustwording in de wijk zorgt. ‘Dat mensen weten wat er mogelijk is op het gebied van zorg én van welzijn. Bij de professionals, waar we met de proeftuin aan werken, maar ook bij de inwoners. Ik geloof echt in een wisselwerking. Als inwoners ook zelf beter weten wat de mogelijkheden zijn, staan ze sterker in het gesprek.’ Ze krijgt veel energie van de proeftuin, en vindt het ook spannend, want haar haar ambities zijn groot. ‘Die sterkere samenwerking tussen zorg en het sociaal domein zie ik het liefst in de hele regio. De proeftuin focust zich momenteel op één wijk, Maasniel. Natuurlijk hoop ik dat hier een mooie werkwijze uitrolt, waarmee we binnen de hele netwerkregio verder kunnen.’

Wat is een proeftuin?
Eén jaar slim samenwerken, met de belangrijkste betrokkenen. Van huisarts, wijkverpleegkundige en sociaal werker tot Wmo-consulent. Zelfs met beleidsmakers en bestuurders. Binnen je gemeente of wijk. Dat is een proeftuin, in het kort. Samen duiken jullie in levendige casussen, werkend vanuit de vier dimensies van palliatieve zorg. Hoe kan het beter, eerder of anders? Welke andere beroepskrachten bieden die meerwaarde waar je niet zo snel aan denkt? Je leert van elkaar én elkaar kennen. En dat merk je direct in de praktijk. Meer weten over de proeftuinen en aanmelden? Kijk op: Proeftuinen – Zinvol samenwerken, zó doe je dat.

Meer informatie

• Nieuwe lokale proeftuin Agora-Movisie in Roermond
• Terugblik Nationaal Congres Palliatieve Zorg
• Proef aan de proeftuin: verhalen van deelnemers, artikelen en handige tools
• Meer over lokale projecten
• Nieuwe proeftuin Agora-Movisie in Maarssen: ‘Rust bij de patiënt geeft ons ook rust’
• Nieuwe proeftuin Agora-Movisie in Maarssen: ‘Er is veel meer dan de Wmo, maar wat dan precies?’
• Succesvol samenwerken voor mensen in de laatste levensfase
• In gesprek met deelnemers proeftuin Maarssen: ‘Er valt veel te winnen op het snijvlak van zorg en welzijn’
• Praten over levensvragen