Zingeving vraagt om communicatie!

Welk gereedschap is ontwikkeld om bekendheid te geven aan Geestelijke Verzorging Thuis?

4 april 2024

In onze samenleving is steeds meer aandacht voor vragen over het leven: zingevingsvragen. Na de ontzuiling is het antwoord hierop moeilijk te vinden. Daarom is er sinds 2018, vanuit de overheid, de subsidieregeling Geestelijke Verzorging in de thuissituatie. In 2023 is deze regeling, en het onderzoeksprogramma Zingeving en geestelijke verzorging thuis (ZonMw), geëvalueerd. De kamerbrief van december 2023 beschrijft de stand van zaken. Ook wordt een perspectief voor de toekomst beschreven, minstens voor de komende twee jaar. Onlosmakelijk verbonden met initiatieven, regelingen en onderzoek is communicatie. Bekendheid geven aan Geestelijke Verzorging Thuis bleek geen sinecure.

‘Bekendheid geven aan aan Geestelijke Verzorging Thuis bleek geen sinecure’

Anno 2024 is het nog altijd essentieel om de bekendheid te vergroten, bewustzijn te creëren en nieuwe professionals in zorg en welzijn te leren hoe zij om kunnen gaan met zingeving en levensvragen van mensen. Daarom een blik in de keuken: welk gereedschap is er inmiddels ontwikkeld om bekendheid te geven aan Geestelijke Verzorging Thuis?

1. Ontwikkeling Geestelijke Verzorging Thuis en gereedschap

Een aantal belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen maakten dat sinds 2015 nagedacht is over geestelijke verzorging in de eerste lijn. Om te beginnen: oudere mensen wonen langer thuis. Zorg en ondersteuning zijn daarom aan huis nodig. Een andere ontwikkeling is dat zorg zich verplaatst van de tweede naar de eerste lijn. Dit is niet alleen meer passend, het biedt ook perspectief op kostenreductie omdat zorg in het ziekenhuis nu eenmaal fors duurder is. Deze twee ontwikkelingen maken de noodzaak van geestelijke zorg thuis. Daarnaast is de traditionele gang naar levensbeschouwelijke instellingen tanend. In een zorginstelling kennen we de functie geestelijke verzorging, maar thuis ontberen we dit aanbod. Hierover zijn in 2017 door de leden Dik-Faber en Slootweg kamervragen gesteld en besloot het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport het project Geestelijke Verzorging Thuis te starten. Sinds 2018 is dit vorm gegeven, eerst via de Netwerken Palliatieve Zorg en vanaf 2021 met zelfstandige Centra voor Levensvragen. Inmiddels zijn er 38 lokale Centra voor Levensvragen met teams van geestelijk verzorgers, die mensen thuis spreken, scholing geven over zingeving aan bijvoorbeeld huisartsen en in multidisciplinair overleg participeren. Het doel en de opzet van Geestelijke Verzorging Thuis zijn in deze korte film te zien.

Voor de praktijk is met onderzoek vanuit ZonMw het nodige ontwikkeld:

• Er is een gespreksmodel
• Er is een werkboek voor startende geestelijk verzorgers
• Vanuit sociaal domein is een zingenda opgesteld, een middel om zingeving in welzijn op de agenda te houden.

2. Bekendheid en toegankelijkheid Geestelijke Verzorging Thuis

Bij de start van het project werd al snel de noodzaak erkend om de bekendheid en toegankelijkheid van Geestelijke Verzorging Thuis te vergroten. Van burgers, huisartsenposten, vrijwilligers terminale thuiszorg, tot landelijke organisaties: men weet vaak niet dat Geestelijke Verzorging Thuis er is, wat het is, en wat het biedt. Dit speelt tot op de dag van vandaag. Bij Agora is daarom een communicatieplan gerealiseerd met daarin de volgende elementen:

• Filmreeks over zingevingsvragen, waarin onder meer aan de orde komen: persoonsgerichte zorg van de huisarts, zingeving in het sociaal domein, samenwerking van geestelijk verzorgers en (wijk)verpleegkundigen, alsook het verhaal van een patiënt zelf. Alle films zijn te vinden, te downloaden en vrij te gebruiken: www.pratenoverlevensvragen.nl
• Teaser over Geestelijke Verzorging Thuis. De korte film geeft een introductie op waar het om gaat bij levens- en zingevingsvragen, en hoe een Centrum voor Levensvragen daarbij van dienst kan zijn.
• Masterclasses om onderzoek en de praktijk met elkaar te verbinden. Zo is er aandacht voor Kinderpalliatieve zorg, zorg en welzijn bij ouderen, zingeving bij huisarts en praktijkondersteuning. Op het platform 1SociaalDomein staan deze bij elkaar, met diverse nodige bronnen om je verder in te verdiepen.

3. Met de blik vooruit

De bovengenoemde Kamerbrief geeft een erkenning van de resultaten van vijf jaar werken met alle partners in dit belangrijke project. Uit evaluatief onderzoek blijkt een merkbaar effect, zoals de inzet bij de doelgroep en de grotere bekendheid van Geestelijke Verzorging Thuis. Verbeteringen blijven mogelijk: meer uniformiteit in de dataverzameling en monitoring, verdere bekendheid bij verwijzers. Met name bij dat laatste blijft continuïteit van goede en effectieve communicatie noodzakelijk.

Agora zal de gereedschappen, zoals de films, beschikbaar blijven stellen en de informatie over Geestelijke Verzorging Thuis up-to-date houden bij Palliaweb en over palliatieve zorg. Op de website van geestelijke verzorging is zichtbaar waar Centra voor Levensvragen te vinden zijn en op welke wijze het Netwerk Integrale Kindzorg te bereiken is.

Ons doel daarbij is en blijft het vergroten van de bekendheid om met een geestelijk verzorger in contact te komen: als mens, als vrijwilliger of als professional. Dat het ertoe doet verwoordt Anne Stael in de film over een Centrum voor Levensvragen: ‘Zingeving krijgt steeds meer plek in onze maatschappij. Iedereen krijgt in zijn of haar leven te maken met ingrijpende veranderingen. Zoals een ongeneeslijke ziekte, ouder worden of het (naderend) afscheid van een naaste. Dan is het heel fijn om er met een geestelijk verzorger over te praten’.

Guido Schürmann, beleidsadviseur en Birgitte Birnie, communicatieadviseur

Meer zien en lezen? Kijk op:

• Kamerbrief stand van zaken palliatieve zorg en geestelijke verzorging
• Inspirerende praktijkvoorbeelden, instrumenten en artikelen: Praten over levensvragen: geestelijke verzorging thuis in de praktijk (agora.nl)
• Project Geestelijke Verzorging Thuis: Geestelijke Verzorging Thuis – Zingeving in lokale gemeenschap (agora.nl)
• Channel Palliatieve Benadering op 1SociaalDomein: Palliatieve benadering | 1Sociaaldomein.nl
• Kenniswerkplaats zingeving: Kenniswerkplaats Zingeving en Geestelijke Verzorging thuis | Kenniswerkplaats Zingeving